Cuộc điều tra, khảo sát thực địa được tiến hành tại 10 tỉnh, thành phố trong cả nước do phía Việt Nam chủ trì, với sự chỉ đạo trực tiếp của Thanh tra Chính phủ và Văn phòng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng.

Đã có 5.460 người được hỏi về đề tài này, trong đó có 1.801 cán bộ, công chức, 1.058 người làm việc ở doanh nghiệp và 2.601 người dân. Kết quả cho biết, 45% cán bộ, công chức từng chứng kiến hành vi tham nhũng, 44% doanh nghiệp và 28% người dân từng phải trả chi phí không chính thức.

Một số lĩnh vực được coi là có tham nhũng nhiều nhất như quản lý, cảnh sát giao thông, đất đai, xây dựng, giao dịch mà doanh nghiệp phải chi “lót tay” cao nhất là khi giao dịch với cơ quan thuế, còn với người dân là xin học, xin việc trong cơ quan Nhà nước và với cảnh sát giao thông. Cụ thể, 63% doanh nghiệp cho rằng, cán bộ, công chức cố tình dây dưa, 22% số cán bộ, công chức đã chứng kiến cán bộ, công chức khác cố tình trì hoãn công việc để đòi nhận hối lộ và 29% số người dân đưa hối lộ vì công việc bị cố tình dây dưa.

Báo cáo cũng cho thấy, dịch vụ y tế tác động đến nhiều người nhất và cũng là lĩnh vực có nhiều hành vi hối lộ nhất.

Trong báo cáo này không có báo chí trong danh sách cảnh báo tham nhũng. Thực vậy, tham nhũng trong cơ quan báo chí và nhà báo nếu có chỉ là tham nhũng vặt như vòi quảng cáo bán bài PR… không mấy khó khăn để phát hiện.

Bên cạnh đó, 59% số doanh nghiệp nói, đôi khi họ xử lý khó khăn bằng cách đưa tiền hoặc quà biếu, 37% số người dân khi gặp khó khăn là đưa tiền ngay để giải quyết công việc.

Có 63% số doanh nghiệp nói các khoản chi không chính thức tạo ra cơ chế “bất thành văn” để giải quyết công việc và 58% số người không chính thức nói sau đó công việc được quyết trọn vẹn.

Kết quả nghiên cứu này phản ánh nhiều nội dung liên quan đến vấn đề tham nhũng như nhận thức, cảm nhận, trải nghiệm thực tế và cả mong muốn, kỳ vọng của những người tham gia cuộc khảo sát, để giúp cơ quan chức năng hoạch định chính sách phòng chống tham nhũng phù hợp thực tế.

Còn Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, bà Victoria Kwakwa, đưa ra thông điệp qua cuộc khảo sát xã hội học này là “chiếu một tia sáng để giảm tham nhũng tại Việt Nam”. Tham nhũng là vấn đề nghiêm trọng, nhưng không phải là không giải quyết được. Minh bạch và trách nhiệm giải trình thực sự là những thể chế hiện đại cần thiết cho Việt Nam trong giai đoạn phát triển tiếp theo.

Liên quan đến đánh giá báo chí ít tham nhũng nhất, nhiều nhà báo cho rằng, quá trình tác nghiệp liên quan tới phòng chống tham nhũng của nhà báo rất khó khăn, thậm chí nguy hiểm, nhà báo thường bị dọa nạt, thậm chí đánh đập… Vì vậy cần có biện pháp để bảo vệ nhà báo trong quá trình tác nghiệp cũng như tránh sự thoái hóa của nhà báo khi tham gia vào lĩnh vực chống tham nhũng.

Tuy nhiên nạn vòi vĩnh doanh nghiệp, thậm chí viết lách theo kiểu tống tiền, “đấm thuê, chém mướn”, đang là một vấn nạn của báo chí. Ở một góc độ nào đó, báo chí đang là “hung thần” đối với doanh nghiệp.

Thọ Vinh