Một nhà máy lọc dầu ở Nga bị tấn công. Ảnh TASS

Nga vẫn còn nhiều năng lực dự phòng. Sản lượng lọc dầu của Nga là 5,5 triệu thùng mỗi ngày (bpd), trong khi mức tiêu thụ trong nước chưa bằng một nửa con số đó. Quốc gia này sản xuất lượng dầu diesel nhiều gấp đôi nhu cầu và là nước xuất khẩu nhiên liệu lớn, trong khi công suất xăng dư thừa trước các cuộc tấn công là 20-25%.

“Ngay cả khi Ukraine thành công trong việc đóng cửa hoàn toàn mọi nhà máy lọc dầu thì vùng Urals và Siberia vẫn có đủ công suất để đáp ứng nhu cầu dầu diesel, nhiên liệu hàng hải và dầu mazut của Nga. Trong kịch bản này, sự thiếu hụt 20-30% xăng có thể được bù đắp bằng nguồn nhập khẩu từ đồng minh của Nga và nước láng giềng Belarus. Nếu không có lượng hàng nhập khẩu đó, sự thiếu hụt ở quy mô này có thể ảnh hưởng đến người tiêu dùng tư nhân nhưng vẫn sẽ đủ nhiên liệu cho ngành công nghiệp, nông nghiệp và lực lượng vũ trang”, Sergey Vakulenko, nhà phân tích năng lượng độc lập cho Nga và các tập đoàn dầu khí quốc tế cho biết.

Các cuộc tấn công được thực hiện bởi các máy bay không người lái (UAV) tầm xa tự chế của Ukraine, có thể bay cách biên giới chung của các nước khoảng 1.200 km, như một phần của giai đoạn chiến tranh không người lái trong cuộc xung đột.

Tính đến cuối tháng 3, các cuộc tấn công ước tính đã làm giảm 16% sản lượng sản phẩm dầu của Nga, buộc Điện Kremlin phải liên hệ với các đối tác Belarus và Kazakhstan để bổ sung nguồn cung các sản phẩm tinh chế như xăng.

“Nếu quy mô các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Ukraine được duy trì ở mức tháng 3 và hệ thống phòng không của Nga không được cải thiện, Ukraine sẽ có thể tiếp tục gây thiệt hại cho các nhà máy lọc dầu của Nga nhanh hơn mức có thể khắc phục, làm xói mòn năng lực lọc dầu của nước này một cách chậm rãi nhưng đều đặn”.

Các chuyên gia cho rằng các cuộc tấn công khó có thể ảnh hưởng đến chiến dịch quân sự ở Ukraine hay nền kinh tế, vì Nga vẫn có đủ công suất lọc dầu để đáp ứng nhu cầu quân sự và công nghiệp. Tuy nhiên, nếu các cuộc tấn công vẫn tiếp diễn thì thị trường tiêu dùng có thể sẽ thiếu hụt vào cuối năm nay.

Các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái nhằm vào khu vực công nghiệp của Nga là bước tiến mới trong cuộc chiến.

“Trong giai đoạn đầu của cuộc chiến, Ukraine tập trung nguồn lực vào các mục tiêu quân sự, chẳng hạn như kho nhiên liệu gần tiền tuyến hoặc sân bay chiến lược, khiến các đồng minh phương Tây phải tiến hành chiến tranh kinh tế. Nhưng các biện pháp trừng phạt chỉ có tác động hạn chế đến lợi nhuận và nền kinh tế Nga. Bây giờ Ukraine đang tự mình giải quyết vấn đề, tấn công cơ sở hạ tầng năng lượng của Nga thay vì dựa vào các biện pháp trừng phạt của phương Tây”, Vakulenko nói trong một bài báo cho Tổ chức Carnegie vì Hòa bình Quốc tế.

Như IntelliNews đã đưa tin, các biện pháp trừng phạt dầu mỏ là một khẩu đại bác đã qua sử dụng và không một thùng dầu thô nào của Nga được bán dưới mức giá trần 60 USD. Nga vừa báo cáo kết quả ngân sách liên bang trong quý đầu tiên sau một năm kể từ kết quả ngân sách thảm hại vào đầu năm 2023. Doanh thu từ dầu khí tăng 80% trong ba tháng đầu năm nay nhờ giá dầu tăng cao, hơn 90 USD. Trong khi các biện pháp trừng phạt mới của Mỹ được đưa ra vào tháng 12 đã làm giảm khả năng xuất khẩu dầu của Nga và Ấn Độ đã bắt đầu từ chối một số tàu chở dầu của Nga, tuy nhiên, sự sụt giảm về khối lượng đã được bù đắp bằng sự tăng giá. Thâm hụt của Nga đã giảm từ 1,5 nghìn tỷ RUB, hay 96% ước tính cả năm, xuống còn 600 tỷ RUB (6,4 tỷ USD) và thặng dư tài khoản vãng lai trong tháng 3 đã tăng gấp đôi lên 13,5 tỷ USD, giúp Nga thu được khoảng 120 tỷ USD trong năm nay – bằng mức cao kỷ lục trước chiến tranh về thặng dư tài khoản vãng lai.

Thất vọng vì phương Tây không thực hiện được các biện pháp trừng phạt, Kyiv đã quyết định tấn công, nhưng đã vấp phải sự giận dữ của Washington, điều này đã gây áp lực buộc Bankova phải từ bỏ vì áp lực giá xăng ở quê nhà tăng cao trong năm bầu cử.

Liệu các cuộc tấn công có tạo nên sự khác biệt? Ông Vakulenko lập luận rằng họ sẽ không làm như vậy, vì hầu hết các nhà máy lọc dầu đều được xây dựng từ thời Liên Xô và đã chứng minh được khả năng chống lại các cuộc tấn công bằng đường không trong Chiến tranh Lạnh.

“Tuy nhiên, ngay cả làn sóng tấn công bằng máy bay không người lái hiện nay cũng sẽ có tác động hạn chế đến ngành công nghiệp và nền kinh tế Nga. Các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái không phá hủy toàn bộ nhà máy lọc dầu mà chỉ gây thiệt hại cho chúng, không giống như các cuộc không kích trong Thế chiến II của hàng trăm máy bay ném bom”, ông Vakulenko, một trong những nhà quan sát nhạy bén nhất về tình hình dầu mỏ Ngacho biết.

Các nhà máy lọc dầu đầu tiên bị tấn công vào tháng 2 – Ust-Luga và Ryazan – đều đã hoạt động trở lại vài tuần sau khi bị tấn công.

Tuy nhiên, các cuộc tấn công nhằm vào các nhà máy lọc dầu của Nga thực sự gây ra tổn thất tài chính cho các công ty dầu mỏ của Nga nhưng không gây tổn hại đến ngân sách nhà nước và ít ảnh hưởng đến thu nhập từ xuất khẩu của nước này.

Hiện tại, phạm vi hoạt động 1.200 km của máy bay không người lái của Ukraine đồng nghĩa với việc 40% công suất lọc dầu của Nga nằm ngoài tầm với của họ. Giới chức Ukraine nhiều lần tuyên bố mở rộng quy mô sản xuất UAV tầm xa, đồng nghĩa với việc tỷ lệ các cuộc tấn công trong tương lai có khả năng sẽ tăng lên. Bộ Quốc phòng Ukraine trong tháng này cho biết họ đang phát triển máy bay không người lái mới với tầm bắn lên tới 3.000 km, có thể đưa thêm nhiều nhà máy lọc dầu vào tầm ngắm.

Để nhấn mạnh quan điểm này, một máy bay không người lái của Ukraine đã tấn công nhà máy lọc dầu lớn thứ ba của Nga ở Tatarstan vào ngày 2/4, cách tiền tuyến khoảng 1.300 km – cuộc tấn công sâu nhất vào lãnh thổ Nga cho đến nay – mặc dù không gây ra thiệt hại nghiêm trọng nào, theo báo cáo.

Vakulenko cho biết: “Nhu cầu của lực lượng vũ trang Nga và nhu cầu nhiên liệu cơ bản của nền kinh tế Nga có thể được đáp ứng bởi các nhà máy nằm ngoài tầm với của máy bay không người lái Ukraine”.

Những gì các cuộc tấn công làm là làm tăng áp lực lên ngành dầu mỏ của Nga, vì chi phí sửa chữa cao hơn hàng chục, thậm chí hàng trăm lần so với chi phí của máy bay không người lái. Ông Vakulenko nói: “Trong một cuộc chiến tiêu hao, phần lớn lợi thế thuộc về máy bay không người lái”.

Các cuộc tấn công lên đến đỉnh điểm ngay trước cuộc bầu cử tổng thống Nga vào ngày 15-17/3. Rất có thể, Ukraine đã dự trữ kho vũ khí để phô trương sức mạnh nhằm phá hỏng chiến thắng mới nhất của ông Putin. Kể từ đó, các cuộc tấn công đã giảm tốc, nhưng không dừng lại.

Cho đến nay, chỉ có các nhà máy lọc dầu bị Ukraine tấn công, nhưng tiếp theo có thể là các đường ống dẫn dầu của Nga. Có hai đường ống chính vận chuyển nhiên liệu từ Urals và Siberia đến vùng Baltic và Biển Đen nhằm phân phối nhiên liệu quanh khu vực thuộc châu Âu và tới một số khách hàng Trung Âu. Việc phá hủy các đường ống này sẽ làm tăng thêm các vấn đề hậu cần cho nền kinh tế nội địa của Nga, nhưng vẫn không đủ để khiến quốc gia này tê liệt.

Về phần mình, Nga đã trả đũa bằng cách nhắm vào các nhà máy lọc dầu và nhà máy điện của Ukraine với sức tàn phá khủng khiếp. Nga đã phóng loạt tên lửa đầu tiên vào tháng 1 và tăng cường tấn công bằng loạt tên lửa hạng nặng vào tháng 3. Kể từ đó, nó đã làm tê liệt cơ sở hạ tầng điện của Ukraine và vào ngày 11/4 đã phá hủy hoàn toàn nhà máy điện chính của Kyiv.

Vakulenko cho biết: “Ngay sau cuộc tấn công đầu tiên của máy bay không người lái Ukraine, Nga đã sử dụng hai tên lửa đạn đạo để tấn công nhà máy lọc dầu duy nhất còn hoạt động của Ukraine ở Kremenchug, sau đó quay trở lại các cơ sở sản xuất điện lớn, phá hủy một cách có phương pháp các nhà máy nhiệt điện và thủy điện”.

Các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái ở Ukraine đã thu hút sự chú ý của báo chí, nhưng Nga cũng đang phát triển nguồn lực máy bay không người lái của riêng mình và đã đạt được những tiến bộ công nghệ nhanh chóng không chỉ trong công nghệ máy bay không người lái mà còn trong chiến tranh điện tử để vô hiệu hóa máy bay không người lái của Ukraine. Theo Vakulenko, Nga điều máy bay không người lái đến áp đảo các hệ thống phòng không, sau đó tấn công chủ yếu bằng tên lửa hạng nặng, nhằm vào các máy phát điện, hệ thống điều khiển đắt tiền, cồng kềnh và khó thay thế.

Phân tích tác động của các cuộc tấn công của Ukraine vào các nhà máy lọc dầu của Nga lên thị trường năng lượng

Việc nhà máy lọc dầu của Nga ngừng hoạt động tác động lớn đến giá xăng của Mỹ

Nhà máy lọc dầu của Nga đã đình chỉ hoạt động sau vụ vỡ đập nghiêm trọng