Dự thảo Nghị định quy định về phí bảo vệ môi trường đối với khí thải (Dự thảo) do Bộ Tài chính soạn thảo đang đề nghị thu phí đối với khí thải công nghiệp như bụi, CO, SOx, NOx. Trong khi đó, các nguyên liệu sơ cấp trong sản xuất công nghiệp như xăng, dầu, than và sắp tới cả LNG đều phải nộp thuế môi trường.

Các nhà máy nhiệt điện than đóng vai trò nguồn điện nền trong an ninh năng lượng.

Thông tin từ Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, Luật Thuế bảo vệ môi trường 2010 quy định: “Thuế bảo vệ môi trường là loại thuế gián thu, thu vào sản phẩm, hàng hóa khi sử dụng gây tác động xấu đến môi trường”.

Trong đó, các mặt hàng xăng, dầu, than, khí hóa lỏng... thuộc diện đối tượng chịu thuế bảo vệ môi trường. Lý do các mặt hàng này được đưa vào diện chịu thuế là do tác động xấu đến môi trường khi bị đốt cháy, thải ra các loại khí gây ô nhiễm. Cụ thể, trong tờ trình năm 2010 của Chính phủ trình Quốc hội về dự án Luật Thuế bảo vệ môi trường, lý do để đưa mặt hàng than vào diện chịu thuế là “khi than được sử dụng cho mục đích đốt cháy sẽ thải ra môi trường các loại khí như CO2, SO2 đều là các khí gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người”.

Như vậy, các cơ sở công nghiệp sử dụng than, xăng dầu, khí hóa lỏng... để đốt cháy trong quá trình sản xuất sẽ tiếp tục phải đóng phí bảo vệ môi trường. Đây là sự trùng lặp phí - thuế bảo vệ môi trường cho cùng một hành vi.

Báo cáo thẩm tra về dự án Luật Thuế bảo vệ môi trường số 1287/BC-UBTCNS12 ngày 21/4/2010 của Ủy ban Tài chính - Ngân sách Quốc hội khóa XII cũng đã nêu nguy cơ chồng chéo giữa phí bảo vệ môi trường và thuế bảo vệ môi trường đối với mặt hàng than.

Mặt khác, phí bảo vệ môi trường có ưu điểm hơn thuế bảo vệ môi trường trong việc tác động thay đổi hành vi. Phí bảo vệ môi trường kiểm soát đầu ra, tức là bao gồm cả các yếu tố về công nghệ đốt, biện pháp xử lý khí thải và địa điểm xả thải, đây là những yếu tố mà thuế bảo vệ môi trường không kiểm soát được.

Do đó, phí bảo vệ môi trường có tác dụng tạo động lực để chủ nguồn thải cải tiến công nghệ đốt, tăng cường biện pháp xử lý khí thải và thay đổi địa điểm xả thải phù hợp hơn. Tuy nhiên, việc giám sát thu phí bảo vệ môi trường phức tạp hơn so với thuế bảo vệ môi trường rất nhiều. Đơn cử như việc đo nồng độ khí thải bắt buộc các doanh nghiệp phải gắn các thiết bị quan trắc các thông số khí thải độc hại. Thiết bị này phải hoạt động online 24/24, báo cáo định kỳ về Sở Tài nguyên và Môi trường địa phương hoặc các cơ quan có thẩm quyền liên quan. Các đơn vị không đạt tiêu chuẩn khí thải có nguy cơ bị thu phí, thậm chí xử phạt ở mức cao...

Các doanh nghiệp thiết bị công nghệ lạc hậu sẽ bị áp mức phí môi trường cao.

Với phân tích trên, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo điều chỉnh nội dung của Dự thảo nhằm tránh sự chồng chéo trên. Theo đó, có thể cân nhắc một số phương án như quy định việc khấu trừ thuế bảo vệ môi trường gián thu mà cơ sở sản xuất đã phải chịu khi mua than, xăng, dầu đầu vào để phục vụ quá trình sản xuất khi kê khai nộp phí bảo vệ môi trường đối với khí thải đầu ra.

Trong trường hợp thấy rằng việc giám sát khấu trừ thuế quá phức tạp và tốn kém chi phí hành thu thì có thể trình Quốc hội bãi bỏ thuế bảo vệ môi trường đối với than, xăng dầu, khí hóa lỏng mà thay vào đó là chỉ thu phí bảo vệ môi trường.

Liên quan đến quy định về khu vực phát thải, VCCI cho biết, Dự thảo hiện chưa có quy định phân hóa mức phí bảo vệ môi trường theo địa điểm phát thải. Trên thực tế, việc phát khí thải tại các khu vực đô thị, khu dân cư tiềm ẩn nguy cơ gây tác động xấu đến sức khỏe con người nhiều hơn so với tại các khu vực ngoài đô thị.

VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc phương án tập trung thu phí bảo vệ môi trường đối với các nguồn thải trong khu đô thị, khu dân cư mà tạm chưa thu hoặc thu phí ở mức thấp hơn đối với các khu vực khác. Liên đoàn khẳng định, chính sách này sẽ tạo động lực để các doanh nghiệp đặt hoặc di dời các cơ sở sản xuất đến các khu vực ngoài đô thị, giúp giảm tình trạng ô nhiễm môi trường trong các khu đô thị tập trung.

P.V

7 trường hợp được miễn phí bảo vệ môi trường đối với nước thải

Tăng phí bảo vệ môi trường đối với khai thác khoáng sản: Lợi đơn lợi kép

Điều chỉnh phí bảo vệ môi trường đối với khai thác khoáng sản