Nhà máy Điện hạt nhân Zaporizhzhya.

Sau đó, Bộ Ngoại giao Nga cho biết họ muốn Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đến thăm nhà máy, nhưng Kyiv chống lại việc này.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova ngày 8/8 cho biết, Nga đã làm mọi thứ cần thiết để phái đoàn của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) tới thăm Nhà máy Điện hạt nhân Zaporizhzhya (NPP).

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy kêu gọi các biện pháp trừng phạt vì Nga đã tạo ra mối đe dọa của một thảm họa hạt nhân.

Ukraine nói đợt pháo kích mới của Nga vào ngày 6/8 đã làm hỏng ba cảm biến bức xạ của nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu Zaporizhzhya, còn Nga đã tuyên bố rằng Ukraine phải chịu trách nhiệm về các cuộc không kích.

Việc Nga công bố kế hoạch trưng cầu dân ý để đảm bảo quyền kiểm soát đối với khu vực Zaporozhye, khiến vấn đề chuyến thăm của các thanh sát viên Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) tới nhà máy điện hạt nhân nhân Zaporizhzhya trở nên phức tạp.

Nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu Zaporizhzhya vốn nằm dưới sự kiểm soát của Nga kể từ đầu tháng Ba, nơi đã trở thành căn cứ quân sự trên thực tế, theo như Tờ EnergyIntel đã đưa.

Ngày 5 tháng 8, tại Hội nghị rà soát Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (RevCon) bắt đầu vào tuần này ở New York, các đại biểu Nga và Ukraine cáo buộc nhau pháo kích tại hoặc gần nhà máy, trong đó đại biểu Nga nói rằng lửa đã bùng phát tại nhà máy và cả hai đều đồng ý rằng một đường dây dẫn điện vào nhà máy đã bị xâm phạm.

Tổng Giám đốc IAEA Rafael Grossi đã lên tiếng, cảnh báo thảm họa hạt nhân và mối đe dọa của một thảm họa phóng xạ có thể xảy ra.

Ông Rafael Grossi cho biết, các thanh tra viên IAEA vẫn chưa thể tiếp cận được nơi xảy ra sự cố, như lời ông nói là “không đảm bảo được lời mời chắc chắn từ Kyiv, mặc dù vẫn khẳng định rằng Chính phủ Ukraine đã yêu cầu IAEA thực hiện sứ mệnh ở cấp cao nhất.”

Theo phân tích của EnergyIntel, IAEA có thẩm quyền thanh tra Zaporozhye theo thỏa thuận bảo vệ toàn diện năm 1998 với Ukraine. Nhưng nếu IAEA đến nhà máy do Moscow cho phép sẽ phá hoại thỏa thuận song phương đó.

Ukraine đang bị ràng buộc bởi thỏa thuận tự vệ năm 1998 trong trường hợp IAEA tới một cơ sở do Nga kiểm soát. IAEA đã không thể đến thăm các cơ sở hạt nhân tại các khu vực của Ukraine do Nga kiểm soát kể từ năm 2014.

Ngay cả khi IAEA và Kyiv cùng đưa ra các cơ sở pháp lý của mình, thì các thanh sát viên phải đi qua lãnh thổ do Nga nắm giữ, với sự kiểm tra hộ chiếu của Nga, để chứng minh tính hợp pháp của sự kiểm soát của Nga.

Sự việc càng khó khăn khi Thống đốc khu vực Zaporozhye thông báo vào tháng trước rằng một cuộc trưng cầu dân ý về việc Zaporozhye gia nhập Liên bang Nga sẽ được tổ chức vào mùa thu - cùng với cuộc trưng cầu dân ý tương tự được lên kế hoạch ở các khu vực khác của miền đông Ukraine. Cuộc trưng cầu dân ý như vậy, kết hợp với chuyến thăm hợp pháp hóa của IAEA tới Zaporozhye, sẽ tạo tiền đề cho Moscow kết thúc tất cả các nhiệm vụ tiếp theo của IAEA. Trong khi đó, nhà điều hành hạt nhân Ukraine Energoatom lo ngại rằng cuộc trưng cầu dân ý sẽ tạo cơ sở cho việc Nga trưng thu nhà máy phát điện lớn nhất Ukraine.