Đó là nhấn mạnh của Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Phạm Tấn Công tại hội thảo công bố Báo cáo “Dòng chảy Pháp luật kinh doanh 2021” do VCCI tổ chức ngày 29/3.

Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công

Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công cho biết, năm 2021, kinh tế Việt Nam tiếp tục chịu ảnh hưởng nặng nề bởi dịch bệnh Covid-19. Lần đầu tiên kể từ khi Việt Nam tính GDP theo quý, quý III - thời điểm dịch bệnh bùng phát mạnh mẽ nhất, GDP đã tăng trưởng âm. Dịch bệnh Covid-19 ảnh hưởng đến phần lớn các doanh nghiệp, các ngành trong nền kinh tế, tình hình đăng ký doanh nghiệp sụt giảm cả về số doanh nghiệp, số vốn và số lao động đăng ký. Số doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh có thời hạn, ngừng hoạt động, giải thể đều tăng.

Kết quả khảo sát do VCCI thực hiện từ đầu tháng 7 đến giữa tháng 9/2021 với gần 3.000 doanh nghiệp phản hồi đang hoạt động tại 63 tỉnh thành, thành phố cho thấy, 94% doanh nghiệp cho biết tác động của dịch ở mức độ “hoàn toàn tiêu cực” và “phần lớn là tiêu cực”, tăng so với mức 87,2% của khảo sát năm 2020. Phải nói rằng, 2021 là một năm đầy thách thức của kinh tế nước ta.

Cũng theo Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công, đến giai đoạn cuối năm 2021, khi nước ta chuyển hướng trong chính sách phòng dịch từ “zero COVID” sang “thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch Covid-19”, các hoạt động kinh tế đã dần khởi sắc, bắt đầu có sự tăng trưởng trở lại cho các doanh nghiệp ở hầu hết các ngành kinh tế. Có được điều này là nhờ sự chỉ đạo kịp thời của Đảng, Nhà nước; sự quan tâm sát sao của người đứng đầu Đảng, Nhà nước.

Do đó, với mục tiêu, nhân diện các vấn đề pháp luật kinh doanh tác động tới cộng đồng doanh nghiệp hàng năm, Báo cáo "Dòng chảy pháp luật kinh doanh năm 2021" tiếp tục điểm lại những chính sách nổi bật với doanh nghiệp cũng như những vấn đề pháp lý cần thảo luận trong năm 2021.

Toàn cảnh hội thảo

Trong bối cảnh đặc biệt của năm 2021, Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công nhấn mạnh, VCCI nhận thấy hoạt động xây dựng chính sách kinh doanh vẫn đi theo 2 “dòng chảy” chính, đó là: “dòng chảy” chính sách ứng phó với dịch bệnh Covid-19 và hỗ trợ, phục hồi sản xuất, kinh doanh cho cộng đồng doanh nghiệp; và “dòng chảy” chính sách cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh.

Với “dòng chảy” chính sách hỗ trợ, phục hồi sản xuất kinh doanh: mạnh mẽ, nhanh chóng, kịp thời, Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công cho biết, năm 2021, đợt bùng phát dịch lần thứ 4 ở nước ta gây thiệt hại nặng nề cho toàn bộ nền kinh tế. Các chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp; tháo gỡ những “điểm nghẽn” mở đường cho doanh nghiệp phục hồi kinh doanh là một trong những dòng chính sách nổi bật, đậm nét của năm.

Nhà nước tiếp tục có những chính sách hỗ trợ về tài chính cho các đối tượng chịu ảnh hưởng như: tiếp tục giảm phí, lệ phí khi doanh nghiệp thực hiện các thủ tục hành chính; miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, thu nhập cá nhân, thuế giá trị gia tăng, các loại thuế khác đối với những nhóm đối tượng chịu ảnh hưởng nghiêm trọng bởi dịch bệnh; miễn giảm nghĩa vụ tài chính trong một số ngành thiệt hại nặng nề như du lịch, hàng không, vẫn tải… Nhìn chung, chính sách hỗ trợ được ban hành kịp thời, đã nhìn “trúng” và “đúng” các đối tượng cần hỗ trợ.

Tuy nhiên, với “dòng chảy” này vẫn còn những hạn chế, “điểm nghẽn” như việc thực thi tại các địa phương có những chính sách triển khai không đồng bộ gây cho việc lưu thông hàng hóa có những tháng bị đứt gãy rất nghiêm trọng; có những chính sách ban hành nhưng khó đi vào cuộc sống như việc hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc đào tạo lại lao động… rất khó tiếp cận cho doanh nghiệp.

Với “dòng chảy” chính sách cải thiện môi trường kinh doanh, Chủ tịch VCCI cho biết, dòng chảy này vẫn đang được tiếp tục thúc đẩy nhưng vẫn còn nhiều thách thức về tính hiệu quả.

Theo Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công, trong những năm qua, Nhà nước luôn chú trọng hoạt động cải cách thể chế môi trường kinh doanh. Nhiều chương trình rà soát, cắt giảm, đơn giản hóa điều kiện kinh doanh, thủ tục hành chính đã được tiến hành. “Năm nay, hoạt động cắt giảm chi phí tuân thủ theo chỉ đạo Nghị quyết 60/NQ-CP được thúc đẩy mạnh mẽ. Hầu hết các bộ đã đưa ra các phương án cắt giảm chi phí tuân thủ với mục tiêu cắt giảm ít nhất 20% chi phí tuân thủ trong các văn bản pháp luật hiện hành đối với các doanh nghiệp. Môi trường đầu tư kinh doanh sẽ phần nào thuận lợi hơn từ những đề xuất cắt giảm này”, Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công nhấn mạnh.

Tuy nhiên, từ kinh nghiệm tiếp xúc với doanh nghiệp, Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công cho rằng, bên cạnh ghi nhận những nỗ lực của cơ quan nhà nước trong hoạt động cải thiện môi trường kinh doanh, doanh nghiệp vẫn còn khá nhiều băn khoăn về tính thực chất của những hoạt động cắt giảm chi phí tuân thủ. Bởi, trong những đề xuất cắt giảm, doanh nghiệp vẫn nhìn thấy tính hình thức, “làm cho có”…, vẫn còn rất nhiều quy định gây khó cho doanh nghiệp chưa được xử lý.

Cùng với đó, Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công cũng cho biết, hiện tại đang xuất hiện xu hướng thắt chặt quản lý ở một số ngành, lĩnh vực - nghịch lý đang tồn tại trong hoạt động soạn chính sách. Điểm đáng lưu ý, ở một số ngành, nghề trước đây được đánh giá cao về cải cách điều kiện kinh doanh, hiện nay đề xuất áp dụng lại các điều kiện kinh doanh trước đã xóa bỏ. Hoặc một số chính sách vẫn tạo ra gánh nặng về chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp.

Điều này cho thấy nghịch lý: trong khi Chính phủ đang có nhiều chương trình cải cách thể chế mạnh mẽ, mong muốn nâng cấp môi trường kinh doanh của nước ta lên nhóm đầu khu vực thì đâu đó vẫn có tình trạng văn bản được ban hành tạo ra rào cản, gánh nặng mới cho doanh nghiệp. Câu hỏi về tính đồng bộ trong hoạt động cải cách thể chế cũng như tính hiệu quả trong giám sát các chính sách về kinh doanh đã được đặt ra đảm bảo tính đồng bộ, bền vững vẫn là thách thức lớn cho hoạt động xây dựng chính sách cải thiện môi trường kinh doanh trong giai đoạn tới”, Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công nói.

Ngoài ra, cũng theo Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công, môi trường kinh doanh thuận lợi, doanh nghiệp kinh doanh hiệu quả hay không? không chỉ dựa vào các Nghị định, Luật do Quốc hội ban hành mà điều hết sức quan trọng là chất lượng của thông tư, công văn, hướng dẫn của cấp bộ/ngành chính là những văn bản liên quan sát sườn đến hoạt động đầu tư, kinh doanh của doanh nghiệp. Những chính sách cởi mở, cải cách ở văn bản cấp luật, nghị định, quyết định của Thủ tướng sẽ khó trở thành hiện thực, nếu quy định tại thông tư, hướng dẫn thực tiễn ở công văn không truyền tải được tinh thần tiến bộ trên.

Qua phản ánh từ phía cộng đồng doanh nghiệp, lãnh đạo VCCI nhận thấy chất lượng thông tư, công văn ở một số ngành, một số trường hợp vẫn còn có rất nhiều vấn đề. “Chẳng hạn như có nhiều thông tư vẫn ban hành điều kiện kinh doanh - điều vốn bị cấm theo Luật Đầu tư 2014, 2020; hay các quy định tại thông tư chưa đảm bảo minh bạch, chưa hợp lý, còn chồng chéo, mâu thuẫn, hay các công văn hành chính cấp bộ ban hành quy phạm pháp luật, nội dung hướng dẫn tại công văn chưa phù hợp… Tất cả những vẫn đề này sẽ là cản trở, gây khó khăn rất lớn cho doanh nghiệp khi triển khai thực hiện các hoạt động đầu tư kinh doanh. Khi chất lượng của thông tư, công văn sẽ ảnh hưởng phần nào tới tính hiệu quả của hoạt động cải cách thể chế mà Nhà nước đang tiến hành”, Chủ tịch VCCI nhấn mạnh.

Với vấn đề cơ chế quản lý nào cho những hoạt động kinh doanh mới, Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công cho biết chúng ta đang sống trong thời đại công nghệ số phát triển rất mạnh mẽ. Công nghệ số đã hình thành và thúc đẩy sự phát triển của các mô hình kinh doanh mới như kinh tế chia sẻ, các sản phẩm, dịch vụ mới như công nghệ tài chính (fintech)… đã ra đời và đi vào cuộc sống. Sự xuất hiện các sản phẩm, dịch vụ mới, mô hình kinh doanh mới đã đặt ra thách thức cho các cơ quan quản lý trong việc xác định các chính sách quản lý phù hợp như: cấp phép như thế nào, thu thuế ra sao trong thời gian qua đã có sự lúng túng từ phía cơ quan quản lý, gây không ít khó khăn, bỏ lỡ cơ hội và phản ứng trái chiều từ cộng đồng kinh doanh

Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công cho biết, Nghị quyết 52-NQ/TW của Bộ Chính trị năm 2019 đã có chủ trương sớm ban hành khung thể chế thử nghiệm có kiểm soát đối với các công nghệ, sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới hình thành từ cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư từ thực tế và chủ trương từ Đảng, Nhà nước, trong Báo cáo “Dòng chảy pháp luật kinh doanh 2021”, VCCI đã đặt ra một số vấn đề liên quan về “không gian thử nghiệm pháp lý Sandbox”. Đây có thể là chìa khóa để giải quyết cho vấn đề quản lý cho các mô hình/hoạt động kinh doanh mới trong nền kinh tế.

“Thông qua báo cáo, VCCI muốn cung cấp thông tin về chính sách cho các doanh nghiệp, hiệp hội, đồng thời muốn truyền tải góc nhìn của cộng đồng kinh doanh tới các nhà hoạch định chính sách. Với mong muốn, báo cáo sẽ là thông tin hữu ích cho các nhà làm luật tham khảo khi xây dựng văn bản quy định pháp luật”, Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công nhấn mạnh.

Phú Văn

Doanh nghiệp, doanh nhân Thăng Long “Đoàn kết cùng thành công”

Thúc đẩy doanh nghiệp nhỏ và vừa thích ứng, phục hồi trong tình hình mới

Cần thu hẹp khoảng cách chính sách và thực tiễn để hỗ trợ doanh nghiệp