Đàm phán về việc khôi phục thỏa thuận hạt nhân năm 2015 (JCPOA) tại Vienne, Áo. Ảnh: Tư liệu.

Hãng thông tấn Iran IRNA đã đưa tin phát biểu của Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran nói: “Mọi cuộc họp đều cần có sự phối hợp trước và chuẩn bị chương trình nghị sự. Như đã nhấn mạnh trước đó, các cuộc đàm phán tại Vienna sẽ sớm được nối lại trong vài tuần tới". Saeed Khatibzadeh phát biểu khi Bộ trưởng Ngoại giao mới của Iran Hossein Amirabdollahian đang ở New York để tham dự kỳ họp thường niên Đại hội đồng Liên hợp quốc. Bộ trưởng Ngoại giao Iran ​​sẽ thảo luận về việc khôi phục thỏa thuận hạt nhân với đại diện các nước khác. Pháp, Anh, Đức và Liên minh châu Âu (EU) đều có chương trình gặp các quan chức Iran trong tuần này. Tuy nhiên, Mỹ và Iran không có kế hoạch tổ chức các cuộc đàm phán trực tiếp tại New York. Trong các cuộc đàm phán hạt nhân, Iran đã từ chối gặp các nhà đàm phán Mỹ, thay vào đó, Washington và Tehran phải chuyển các thông điệp qua các đại diện trung gian châu Âu.

Trong bài phát biểu được ghi hình trước gửi tới Đại hội đồng Liên hợp quốc hôm Thứ Ba, Tổng thống mới của Iran Ebrahim Raisi cho rằng Mỹ đã không thực hiện các cam kết của mình theo thỏa thuận hạt nhân năm 2015 và Tehran chỉ đang tìm kiếm những gì đã được cam kết trong thỏa thuận. Tổng thống Ebrahim Raisi nhấn mạnh: "Chúng tôi không muốn gì hơn là những gì hợp pháp của chúng tôi. Chúng tôi yêu cầu thực hiện các quy tắc quốc tế. Tất cả các bên phải trung thành với thỏa thuận hạt nhân". Mỹ vẫn chưa thực hiện nghĩa vụ của mình, đó là dỡ bỏ các lệnh trừng phạt, thậm chí áp dụng nhiều hơn các biện pháp trừng phạt đối với người dân Iran. Tổng thống Ebrahim Raisi nói rõ: “Nước Cộng hòa Hồi giáo Iran cân nhắc các cuộc đàm phán hữu ích với kết quả cuối cùng là dỡ bỏ tất cả các biện pháp trừng phạt”.

Tổng thống Iran Ebrahim Raisi phát biểu ghi hình gửi tới Đại hội đồng Liên hợp quốc hôm Thứ Ba, ngày 21/9/2021.

Mỹ lo ngại Iran sẽ quay trở lại đàm phán với lập trường cứng rắn hơn

Các cuộc đàm phán hạt nhân giữa Iran và các nước tham gia thỏa thuận hạt nhân năm 2015 (Kế hoạch Hành động Toàn diện chung JCPOA) tại Vienna đã bị tạm dừng kể từ tháng 6, khi Iran tổ chức bầu cử tổng thống. Kể từ khi Tổng thống Iran Ebrahim Raisi được bầu vào tháng 6/2021, Mỹ và châu Âu ngày càng lo ngại về triển vọng khôi phục thỏa thuận hạt nhân năm 2015. Trước cuộc bầu cử Tổng thống Ebrahim Raisi, các nhà đàm phán của Mỹ và Iran dường như gần đạt được một thỏa thuận sau sáu vòng đàm phán gián tiếp. Hai bên đã phác thảo được một thỏa thuận trong đó cả hai bên sẽ cùng quay trở lại JCPOA. Một quan chức cấp cao giấu tên của chính quyền Biden am hiểu về các cuộc thảo luận cho biết các quan chức Iran vào thời điểm đó nói đã thông báo cho chính phủ sắp tới về các cuộc đàm phán và trấn an các nhà ngoại giao nước ngoài rằng các cuộc đàm phán sẽ được khởi động lại trong vài tuần nữa. Tuy nhiên, đội đàm phán mới ở Tehran đã từ chối cam kết thời gian để tiếp tục cuộc đàm phán.

Qua theo dõi các phát biểu công khai trên báo chí Iran, quan chức Mỹ bày tỏ lo ngại có mọi lý do để tin rằng đội đàm phán mới sẽ không chấp nhận các khuôn khổ, nội dung dự thảo của thỏa thuận mà hai bên Mỹ và Iran đã đàm phán trước ngày 20/6/2021. Hiện vẫn chưa rõ nếu các cuộc đàm phán được nối lại, đội đàm phán mới của Tổng thống Ebrahim Raisi sẽ có những yêu cầu gì, mức độ từ bỏ những gì đã thỏa thuận trước đó và thậm chí liệu họ có còn coi thỏa thuận hạt nhân JCPOA là lợi ích của Iran nữa hay không. Phía Mỹ lo ngại rằng phía Iran có ý định quay trở lại đàm phán với một yêu cầu hoàn toàn khác. Quan chức chính quyền Biden cho biết vừa qua các nhà lãnh đạo Iran đã có một cuộc tranh luận nội bộ về giá trị của thỏa thuận hạt nhân năm 2015, với một số ý kiến cho rằng Iran có thể chịu đựng các lệnh trừng phạt mà không cần phải thỏa hiệp với các chính phủ phương Tây. Một số tiếng nói trong giới lãnh đạo Iran dường như tin rằng họ đã chịu đựng được điều tồi tệ nhất và họ có thể làm được nhiều hơn nữa.

Tổng thống Mỹ Joe Biden phát biểu tại Đại hội đồng Liên hợp quốc hôm Thứ Ba, 21/9/2021. Ảnh: Eduardo Munoz/AP.

Trong phát biểu trước Đại hội đồng Liên hợp quốc hôm thứ Ba, Tổng thống Mỹ Joe Biden khẳng định lại lập trường Mỹ sẵn sàng quay trở lại JCPOA nếu Iran một lần nữa tuân thủ các điều khoản của thỏa thuận, nhấn mạnh: “Mỹ đã sẵn sàng quay trở lại tuân thủ đầy đủ thỏa thuận nếu Iran cũng làm như vậy”. Bên cạnh đó, Mỹ tiếp tục cam kết ngăn chặn Iran chế tạo vũ khí hạt nhân.

Các kỳ vọng về các cuộc đàm phán hạt nhân đã gần như chững lại cho đến khi Iran đạt được thỏa thuận với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) trong tuần trước về việc duy trì các camera và các thiết bị giám sát khác được sử dụng để theo dõi hoạt động hạt nhân của Iran. Iran đã đồng ý cho phép IAEA thay đổi thẻ nhớ và pin trong máy ảnh tại các cơ sở hạt nhân khác nhau ở Iran. Chế độ giám sát này được đưa ra như một phần cam kết của JCPOA.

Quan chức cấp cao chính quyền Biden cho biết Mỹ vẫn lo ngại về mức độ hợp tác của Iran với IAEA. Khi các cuộc đàm phán kéo dài, Iran sẽ tiếp tục nâng cao khả năng chuyên môn kỹ thuật và rút ngắn thời gian "đột phá" cần thiết để sản xuất đủ uranium được làm giàu để chế tạo một quả bom hạt nhân. Chính quyền Biden không sẵn sàng chờ đợi vô thời hạn các cuộc đàm phán để khôi phục thỏa thuận. Nếu các quan chức Mỹ kết luận rằng Iran đang sử dụng các cuộc đàm phán như một vỏ bọc để tiếp tục xây dựng một chương trình hạt nhân mà không có ý định thực sự quay trở lại thỏa thuận, thì Mỹ sẽ từ bỏ các cuộc đàm phán.

Hôm thứ Tư, Mỹ sẽ thảo luận về cách thức triển khai với Iran trong các cuộc đàm phán với các đồng minh châu Âu và các cường quốc khác ở New York. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken sẽ gặp những người đồng cấp từ Anh, Pháp và Đức. Cuối ngày thứ Tư, Iran sẽ có mặt trong cuộc họp của các Ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc là Mỹ, Pháp, Anh, Nga và Trung Quốc./.