Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bắt tay Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh, Trung Quốc. Ảnh: Tư liệu.

Tuyên bố của Tổng thống Biden hôm thứ Năm cho biết hai nhà lãnh đạo đã có một cuộc thảo luận chiến lược, rộng rãi, trong đó hai bên trao đổi về các lĩnh vực mà lợi ích của hai bên gặp nhau cũng như các lĩnh vực mà lợi ích, giá trị và quan điểm hai bên khác nhau. Hai bên đã trao đổi về cả hai nhóm vấn đề một cách cởi mở và thẳng thắn. Đây là một phần trong nỗ lực không ngừng của Hoa Kỳ nhằm quản lý có trách nhiệm sự cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và CHND Trung Hoa. Tổng thống Biden nhấn mạnh mối quan tâm lâu dài của Hoa Kỳ đối với hòa bình, ổn định và thịnh vượng ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và thế giới. Hai nhà lãnh đạo đã thảo luận về trách nhiệm của cả hai quốc gia trong việc đảm bảo cạnh tranh không trở thành xung đột.

Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 10/9 cho biết sáng ngày 10/9/2021, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nhận điện thoại của Tổng thống Joseph Biden, hai nhà lãnh đạo đã có những trao đổi và giao lưu chiến lược thẳng thắn, sâu sắc và sâu rộng về quan hệ Trung Quốc-Hoa Kỳ và các vấn đề liên quan mà hai bên cùng quan tâm. Chủ tịch Trung Quốc cho rằng Trung Quốc và Mỹ cần thể hiện “lòng dũng cảm chiến lược và quyết tâm chính trị”, đưa quan hệ Trung Quốc-Hoa Kỳ trở lại đúng hướng phát triển ổn định càng sớm càng tốt vì lợi ích của nhân dân hai nước và trên thế giới. Hai bên có thể tiếp tục đối thoại để thúc đẩy điều phối và hợp tác về biến đổi khí hậu, ứng phó COVID-19 và phục hồi kinh tế cũng như về các vấn đề quốc tế và khu vực lớn, khai thác thêm tiềm năng hợp tác để tạo thêm động lực tích cực cho mối quan hệ. Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Trung Quốc nhấn mạnh về quan điểm của Tổng thống Mỹ cho rằng quan hệ Mỹ-Trung là mối quan hệ có ảnh hưởng nhất trên thế giới, tương lai của phần còn lại trên thế giới phụ thuộc vào quan hệ Mỹ-Trung; hai nước không có lợi ích gì trong việc để cạnh tranh bùng phát thành xung đột. Phía Mỹ không có ý định thay đổi chính sách một nước Trung Quốc. Mỹ sẵn sàng có các cuộc trao đổi thẳng thắn hơn, các cuộc thảo luận mang tính xây dựng với Trung Quốc để xác định các lĩnh vực chính và ưu tiên có thể hợp tác, tránh thông tin sai lệch, tính toán sai và xung đột ngoài ý muốn, đưa quan hệ Mỹ-Trung đi đúng hướng. Phía Mỹ mong muốn có thêm các cuộc thảo luận và hợp tác với Trung Quốc để đạt được những lập trường có nhiều điểm chung hơn về biến đổi khí hậu và các vấn đề quan trọng khác.

Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho rằng cả Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Biden đều đồng ý rằng liên lạc chặt chẽ giữa hai nhà lãnh đạo về quan hệ Trung Quốc-Hoa Kỳ và các vấn đề quốc tế lớn có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc đưa quan hệ song phương đi đúng hướng. Hai nhà lãnh đạo nhất trí duy trì liên lạc thường xuyên bằng nhiều cách, chỉ đạo các quan chức ở cấp làm việc tăng cường công việc, tiến hành đối thoại và tạo điều kiện cho sự phát triển hơn nữa của quan hệ song phương.

Dư luận về cuộc điện đàm lần thứ hai giữa lãnh đạo hai nước Mỹ-Trung

Dư luận cho rằng sau cuộc điện đàm đầu tiên giữa Tổng thống Mỹ Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tháng 2/2021, các cuộc tiếp xúc cấp cao không thường xuyên giữa hai bên chỉ mang lại tiến bộ không đáng kể. Hai bên hầu như chỉ trích nhau liên tục, trừng phạt các quan chức của nhau và chỉ trích đối phương không tuân thủ các nghĩa vụ quốc tế của mình. Các quan chức Mỹ thường phàn nàn rằng Bắc Kinh tìm cách sử dụng đối thoại kéo dài như một chiến thuật để trì hoãn, do vậy, Washington đã chấm dứt cơ chế đối thoại Mỹ-Trung thường niên.

Sau khi chấm dứt cuộc chiến dài nhất của Mỹ ở Afghanistan, chính quyền Biden đã đánh tín hiệu cho thấy Mỹ sẽ có nhân lực và không gian để tập trung vào các thách thức cấp bách hơn bắt nguồn từ sự trỗi dậy nhanh chóng của Trung Quốc. Tuy nhiên, Bắc Kinh đã nhanh chóng nắm bắt thất bại của Mỹ ở Afghanistan, tìm cách miêu tả Mỹ như một đối tác hay thay đổi. Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị phát biểu rằng Washington không nên mong đợi sự hợp tác của Trung Quốc về vấn đề Afghanistan hoặc các vấn đề khác nếu Mỹ đang cố gắng "kiềm chế và đàn áp" Trung Quốc. Tuần trước, Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị cảnh báo Đặc phái viên khí hậu của Tổng thống Biden John Kerry rằng quan hệ Mỹ-Trung xấu đi có thể làm suy yếu hợp tác về biến đổi khí hậu, sự hợp tác không thể tách rời khỏi quan hệ rộng lớn hơn và kêu gọi Mỹ thực hiện các bước cải thiện quan hệ hai nước. Truyền thông nhà nước Trung Quốc đưa tin Chủ tịch Tập Cận Bình đã nói với Tổng thống Mỹ Biden rằng chính sách của Mỹ đối với Trung Quốc đã đặt ra "những khó khăn nghiêm trọng".

Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị và Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Wendy Sherman trong cuộc gặp tại Thiên Tân tháng 7/2021. Ảnh: Tư liệu.

Phát biểu với phóng viên về cuộc điện đàm thứ hai, quan chức cấp cao của Nhà Trắng cho biết cuộc trao đổi đã tập trung vào các vấn đề kinh tế, biến đổi khí hậu và đại dịch Covid-19. Trong các cuộc đàm phán cấp cao gần đây, Washington đã rất thất vọng khi các quan chức Trung Quốc dường như chỉ đọc các quan điểm lập trường có sẵn. Với sự tham dự của lãnh đạo cao nhất, Mỹ muốn đánh giá khả năng phá vỡ tình trạng bế tắc trong quan hệ giữa “các siêu cường quốc đang ở điểm thấp nhất trong nhiều thập kỷ qua”. Quan chức Mỹ cho biết sẽ cần "thời gian" và "một quá trình đào tạo" để chính quyền Biden thuyết phục các nhà lãnh đạo Trung Quốc rằng lập trường của Bắc Kinh sẽ không đem lại kết quả. Quan chức Mỹ nhấn mạnh "về cơ bản hành động của Bắc Kinh lặng lẽ hơn lời nói của họ"; phản ứng của Trung Quốc đối với các hành động của Mỹ "phần lớn mang tính biểu tượng và những lời lẽ cứng rắn của họ không thực sự hiệu quả". Chính quyền Biden cho biết không có kế hoạch trả đũa nếu Trung Quốc từ chối hợp tác trong một loạt vấn đề, bao gồm cả về điều tra nguồn gốc COVID-19. Quan chức Mỹ cũng thừa nhận khả năng của Mỹ thay đổi hành vi của Trung Quốc “có thể là hạn chế”; nhấn mạnh Washington cần tập trung chủ yếu vào việc tăng cường khả năng cạnh tranh của mình và việc tập hợp các đối tác và đồng minh.

Chính quyền Mỹ hy vọng cuộc điện đàm giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ-Trung sẽ như “một phép thử” về việc liệu sự can dự trực tiếp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có thể chấm dứt những gì đã trở thành bế tắc trong quan hệ Mỹ-Trung hay không và về khả năng tham gia thực chất hơn đối với quan hệ hai nước so với những gì đã diễn ra trước đó./.