Trong thư kiến nghị, đại diện liên minh nêu vấn đề về phát triển nhiệt điện than; về sự phát triển của năng lượng tái tạo và giải pháp thực hiện quy hoạch. Bên cạnh đó, liên minh cũng chỉ ra một số nội dung khác.

Về quy hoạch phát triển điện than và tăng dần tốc độ phát triển năng lượng tái tạo theo các giai đoạn, liên minh kiến nghị Bộ Công Thương xem xét tính phù hợp, khả thi và hệ lụy của kế hoạch dựa trên một số căn cứ như: Bài học phát triển nhiệt điện than ở giai đoạn trước. Bên cạnh đó, 86% công suất nguồn than mới phải sử dụng nhiên liệu nhập khẩu cho thấy sự phụ thuộc lớn vào nguồn cung bên ngoài, trong khi khả năng nhập khẩu từ các nguồn đang được xác định trong dự thảo dự báo gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng tới an ninh năng lượng quốc gia.

Ngoài ra, các nhà máy điện than mới với công nghệ cao hơn không giải quyết được triệt để vấn đề môi trường, đồng thời khiến loại hình này trở nên đắt đỏ hơn so với phát triển các nguồn năng lượng tái tạo...

Ảnh minh họa.

Ngoài ra, dự thảo cũng chỉ rõ phát tán bụi gây ô nhiễm không chỉ riêng tại địa phương có nhà máy mà có tính phát tán theo vùng (ví dụ như việc Hà Nội hứng chịu bụi từ các nhà máy tại khu vực Đông Bắc Bộ). Nghiên cứu nêu trên của Trung tâm CREA cũng chỉ ra rằng các địa phương có nhà máy chỉ chịu ảnh hưởng khoảng 7%, khoảng 93% tác động của những nhà máy này rơi vào các tỉnh/thành lân cận trên cả nước. Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đồng Nai, và Bình Dương là những địa phương bị ảnh hưởng lớn nhất.

Ở những tỉnh có nhiệt điện than như (Bình Thuận, Nghệ An, Hà Tĩnh, Hải Dương…) do ô nhiễm môi trường khiến cho nhân dân khiếu kiện, biểu tình kéo dài, từ đó xuất hiện mâu thuẫn nội bộ.

Về phát triển năng lượng tái tạo, liên minh cho rằng, dự thảo chưa chú trọng phát triển trong 10 năm tới và cũng chưa thể hiện được sự đột phá. Cụ thể, tổng công suất năng lượng tái tạo (điện mặt trời và điện gió) được huy động vào cơ cấu nguồn rất thấp so với tiềm năng: chỉ khoảng 4-5% vào năm 2030, và 13-16% vào năm 2045.

Một số loại hình năng lượng tái tạo có lợi thế về giá thành ngày càng giảm và giải pháp đột phá không được huy động trong 10 năm tới, cụ thể: Điện mặt trời phát triển rất ít, chỉ có khoảng 2 GW điện mặt trời được đưa vào vận hành; điện mặt trời kết hợp với nông nghiệp không được xem xét và có cơ chế khuyến khích phát triển; điện gió ngoài khơi chưa được đưa vào trong giai đoạn này; thủy điện tích năng và pin tích năng chưa được đưa vào trong giai đoạn này...

(Ảnh: Liên minh năng lượng)

Về giải pháp thực hiện quy hoạch, đại diện liên minh cho rằng, dự thảo chưa có phương án huy động vốn. Cụ thể, để thu xếp được khoảng 13 tỷ USD/năm, theo tính toán của chuyên gia khả năng thu xếp của tập đoàn trong nước vào khoảng 3 tỷ USD/năm. 77% còn lại phải huy động từ đầu tư nước ngoài, doanh nghiệp và hộ dân trong nước.

Trong bối cảnh các chính phủ, chủ đầu tư, tổ chức tài chính và phi tài chính đang thoái vốn khỏi điện than, doanh nghiệp tư nhân trong nước không đủ tiềm lực đầu tư cho các dự án lớn, tính khả thi huy động vốn cho phát triển điện than là rất thấp, hoặc rủi ro cao khi phụ thuộc vào một nguồn cấp vốn duy nhất là Trung Quốc. Điều này là chưa phù hợp với tinh thần của Nghị quyết số 50-NQ/TW năm 2019 của Bộ Chính trị. Trong khi đó, điện mặt trời là loại hình phân tán, có thể phát triển ở quy mô nhỏ dễ dàng hơn trong huy động nguồn lực xã hội. Ngoài ra chuyển dịch đầu tư vào năng lượng tái tạo là xu hướng chung trên toàn cầu, Việt Nam cần nắm bắt cơ hội này.

Đề xuất xem xét cấp bảo lãnh chính phủ cho các dự án BOT là không hợp lý: Mặc dù trần nợ công của Việt Nam đã giảm tuy nhiên cân đối vĩ mô của quốc gia còn yếu, ví dụ như chưa có đủ ngân sách dự phòng cho các vấn đề thiên tai, cân đối cán cân xuất-nhập khẩu, các dự án nghìn tỷ sai phạm chưa giải quyết được... Đặc biệt trong tình hình dịch bệnh Covid còn đang tiếp diễn, ưu tiên bảo vệ sức khỏe của nhân dân được đặt lên hàng đầu. Đây là những ưu tiên của chính phủ cần đầu tư nguồn lực thay vì dự phòng ngân sách bảo lãnh cho các dự án điện BOT đang tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Ngoài ra, liên minh cũng đề nghị Bộ Công Thương rà soát và giải thích một số nội dung liên quan đến thông tin và dữ liệu bởi số liệu trong bản thuyết minh và phụ lục không thống nhất.

Trước đó, hồi đầu tháng 2/2021, Bộ Công Thương có văn bản gửi các bộ, ngành xin ý kiến về dự thảo Đề án Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn tới năm 2045 (Quy hoạch điện VIII).

Việc xin ý kiến của Bộ Công Thương là để có cơ sở báo cáo, trình Hội đồng thẩm định Đề án Quy hoạch điện VIII xem xét, có ý kiến trước khi trình Thủ tướng Chính phủ. Thời gian đóng góp cho Dự thảo dự kiến trước ngày 17/3/2021.