Quan hệ Bắc Kinh và Ottawa trở nên căng thẳng kể từ sau khi Canada bắt giữ Giám đốc tài chính của tập đoàn Huawei tại Vancouver theo yêu cầu của Mỹ vào ngày 1/12/2018.

Sau khi xảy ra sự việc trên, Trung Quốc đã tiến hành trả đũa Canada bằng cách bắt giữ 3 công dân nước này, 2 bị cáo buộc vi phạm an ninh quốc gia, người bị bắt mới nhất bị cáo buộc lao động bất hợp pháp.

Trung Quốc không liên hệ vụ bắt các công dân của Canada với vụ của giám đốc tài chính Huawei, bà Mạnh Vãn Chu, nhưng các chuyên gia ngoại giao Canada nói rằng họ không nghi ngờ về sự liên kết giữa hai vụ này.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc, bà Hoa Xuân Oánh

Sau nhiều tuần im lặng và có dấu hiệu nhượng bộ, Canada đã cứng giọng, yêu cầu Bắc Kinh trả tự do ngay cho các công dân Canada, và cũng yêu cầu các đồng minh hỗ trợ gây sức ép lên Bắc Kinh. Ngoại trưởng Canada Chrystia Freeland cho rằng việc bắt giam công dân Canada là “một tiền lệ đáng ngại” đối với cộng đồng quốc tế nói chung.

Bộ Ngoại Giao Đức cũng lên tiếng lo ngại về “yếu tố chính trị trong việc giam giữ” các công dân Canada.

Ngày 23/12 Thủ tướng Canada Trudeau đã chất vấn Trung Quốc, đòi Bắc Kinh trưng bằng chứng là đã không tùy tiện bắt giữ công dân Canada. Trong phát biểu phát trên đài truyền hình Global TV, Thủ tướng Trudeau nhấn mạnh là Canada tôn trọng quy tắc không can thiệp chính trị vào nước khác, và Trung Quốc cũng từng tuyên bố tương tự.

Trên cơ sở đó, Thủ tướng Canada tuyên bố sẽ làm “đúng theo lời” Trung Quốc: “Chúng ta sẽ nói với họ: OK, các bạn đã bắt hai người Canada và nói là không liên quan đến vụ việc gì khác. Được rồi. Bây giờ hãy cho chúng tôi bằng chứng. Giải thích cho chúng tôi tại sao lại làm như thế. Hãy cho lãnh sự quán được tiếp xúc đầy đủ với hai người bị bắt. Hãy làm đúng theo quy tắc luật pháp”.

Hai công dân Canada bị Bắc Kinh bắt giữ từ ngày 10/12/2018 là nhà cựu ngoại giao Michael Kovrig và một nhà tham vấn Michael Spavor, với lý do chính thức là do đã các hoạt động “đe dọa an ninh quốc gia” Trung Quốc.

Công dân thứ 3 của Canada bị Trung Quốc bắt là Sarah McIver vì lao động bất hợp pháp ở Trung Quốc.

Phía Trung Quốc vẫn tỏ vẻ không nao núng. Ngày 24/12/2018, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc, bà Hoa Xuân Oánh, cho là Trung Quốc rất tức giận và kêu gọi Mỹ và Canada tôn trọng chủ quyền tư pháp của Trung Quốc.

Bà Hoa Xuân Oánh còn cáo buộc Anh và Liên minh châu Âu (EU) “đạo đức giả”, khi các nước này lên tiếng bày tỏ lo ngại về việc Trung Quốc giam giữ các công dân Canada, theo Reuters.

Trung Quốc còn nói rằng các quốc gia Tây phương dùng “tiêu chuẩn kép” khi không đề cập việc bà Mạnh Vãn Chu bị bắt ở Canada vào ngày 1/12.

Nữ phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói thêm: “Việc này có dính dáng dến Anh và EU không? Khi Canada bắt giữ bất hợp pháp một giám đốc điều hành cấp cao của một công ty Trung Quốc theo yêu cầu của Hoa Kỳ, sao họ không đả động đến?”.

Bà Oánh nói rằng Trung Quốc một lần nữa kêu gọi Canada trả tự do cho bà Mạnh và Hoa Kỳ phải rút lại lệnh bắt giữ bà này.

Canada “tiếp máu” cho dầu khí

Khi nào Trung Quốc mới “tha” cho Canada?

Huawei: Công dân Canada thứ ba bị bắt tại Trung Quốc

Canada đã nhượng bộ Trung Quốc trong vụ Huawei?