Ngày 13/12, Bắc Kinh khẳng định tạm giữ hai công dân Canada bị tình nghi “hoạt động đe dọa an ninh quốc gia” Trung Quốc và đã có các “biện pháp cưỡng chế” với họ. Theo giới chuyên gia, “hoạt động đe dọa an ninh quốc gia” là lý do mà bất cứ quốc gia nào cũng có thể dùng để bắt giữ công dân nước khác.

Theo báo chí Trung Quốc, Michael Spavor bị bắt hôm 10/12 ở tỉnh Liêu Ninh, phía đông bắc Trung Quốc. Ông bị điều tra vì có hành vi xâm hại an ninh quốc gia. Trên một tấm hình selfi mới đăng trên tài khoản Twitter của ông, người ta thấy nhân viên tư vấn, chuyên gia về Triều Tiên này xuất hiện trước một chiếc máy bay của hãng hàng không Air Koryo trên sân bay Bình Nhưỡng. Đó là nơi ông thường xuyên đi lại, đưa các đoàn quan tâm đến thị trường Triều Tiên. Cư ngụ tại Đan Đông, ông là một số hiếm người phương Tây được gặp lãnh đạo Kim Jong Un. Spavor được mô tả như là một người móc nối các trao đổi với Bình Nhưỡng. Năm 2005, ông có 6 tháng làm giảng viên Anh ngữ tại Triều Tiên. Michael Spavor giờ đây lãnh đạo Paektu Exchange, một tổ chức xúc tiến các chương trình trao đổi văn hóa thể thao với Triều Tiên. Có thể chính ông là người đã đưa vận động viên bóng rổ Mỹ Dennis Rodman đến gặp lãnh đạo Triều Tiên.

Bà Mạnh Vãn Chu và hai công dân Canada đã bị Trung Quốc bắt giữ

Đây là vụ bắt giữ thứ hai công dân Canada tại Trung Quốc trong vòng chưa đầy một tuần. trước đó vài hôm, truyền thông Trung Quốc cho biết ông Michael Kovrig, nhà cựu ngoại giao Canada, đã bị bắt giữ tại Trung Quốc. Ông Michael Kovrig hiện đang làm việc cho Nhóm Khủng hoảng Quốc tế -International Crisis Group (ICG) trong cương vị Cố vấn cấp cao đặc trách vùng Đông Bắc Á. Trong một tuyên bố, Nhóm Khủng hoảng Quốc tế nói họ đã biết về tin ông Kovrig bị giam giữ tại Trung Quốc. ICG nói thêm “Chúng tôi đang làm tất cả những gì có thể làm để tìm thông tin bổ sung về tung tích của Michael, hiện đang ở đâu, và bảo đảm ông được thả ra nhanh chóng và an toàn”. Ông Kovrig nói tiếng Quan thoại, và từ tháng 2/2017, đã làm việc cho Nhóm Khủng hoảng Quốc tế trong tư cách là chuyên gia toàn thời gian. Theo hồ sơ của ông trên trang mạng LinkedIn thì từ năm 2003 đến năm 2016, ông là một nhà ngoại giao làm việc ở Bắc Kinh và Hồng Kông, cùng nhiều nơi khác.

Khi được hỏi về vụ bắt giữ ông Spavor, theo Reuters, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lục Khảng nói rằng ông Spavor và cả ông Kovrig bị nghi gây tổn hại tới an ninh quốc gia của Trung Quốc. Người phát ngôn này cũng nói thêm rằng “quyền lợi pháp lý của cả hai công dân Canada đã được bảo đảm”.

Hãng tin Reuters đưa tin hai công dân Canada bị bắt giữ sau khi cảnh sát Canada bắt giám đốc tài chính của công ty Huawei, Trung Quốc hôm 1/12 theo yêu cầu của chính phủ Hoa Kỳ, một động thái đã khiến cho Bắc Kinh nổi giận.

Hiện chưa rõ liệu hai trường hợp này có liên quan đến nhau hay không, nhưng vụ bắt giữ Giám đốc tài chính của Huawei, bà Mạnh Vãn Chu, ở Vancouver đã làm dấy lên lo ngại về những hành động trả đũa nhắm vào cộng đồng doanh nghiệp nước ngoài hoạt động ở Trung Quốc. “Hai vụ công dân Canada bị bắt đang được điều tra riêng rẽ”, ông Lục Khảng nói, nhưng không cho biết thêm chi tiết. Ông nói tiếp rằng đại sứ quán Canada đã được thông báo về vụ bắt giữ. Vụ bắt giữ hai công dân Canada nhiều khả năng sẽ làm leo thang tranh cãi ngoại giao, theo Reuters.

Trung Quốc không liên hệ vụ bắt ông Kovrig và ông Spavor với vụ của bà Mạnh, nhưng các chuyên gia ngoại giao Canada nói rằng họ không nghi ngờ về sự liên kết giữa hai vụ này. Khi được hỏi rằng liệu hai công dân Canada có được thả nếu bà Mạnh được phóng thích, ông Lục Khảng nhấn mạnh rằng việc bắt bà là hành động sai lầm và Canada cần phải thả bà ngay lập tức. Còn nhớ ngày 8/12, Bắc Kinh đã có lời cảnh báo: Chính quyền Ottawa hoặc phải trả tự do ngay lập tức cho giám đốc tài chính Huawei, hoặc sẽ gánh lấy những hậu quả nghiêm trọng.

Hai vụ bắt giữ công dân Canada từ phía chính quyền Trung Quốc chỉ diễn ra ít giờ trước khi bà Mạnh được một tòa án ở Canada cho phép đóng số tiền thế chân để được tại ngoại hậu tra mặc dù trước đó tư pháp Canada một mực từ chối. Để được tại ngoại, ngoài việc đóng số tiền thế chân (10 triệu đôla Canada, tương đương 7,5 triệu USD), bà Mạnh còn phải đeo vòng điện tử ở chân, giao nộp hộ chiếu, không được ra khỏi khu vực Vancouver và vùng phụ cận, đồng thời phải tuân theo giờ giới nghiêm từ 11 giờ tối hôm trước tới 6 giờ sáng hôm sau.

Trong một động thái hạ nhiệt khác, Ngoại trưởng Canada, bà Christina Freeland, ngày 12/12, lên tiếng cảnh cáo Mỹ là chớ chính trị hóa các trường hợp dẫn độ hình sự. Lời cảnh cáo này được đưa ra chỉ một ngày sau khi Tổng thống Donald Trump nói ông có thể sẽ can thiệp vào việc giám đốc tài chính Mạnh Vãn Chu của công ty Huawei bị giữ ở Canada theo yêu cầu của Mỹ. Ông Trump hôm 11/12 nói với Reuters trong cuộc phỏng vấn rằng ông sẽ can thiệp với Bộ Tư pháp Mỹ về trường hợp bà Mạnh Vãn Chu, nếu điều này giúp cho quyền lợi an ninh Mỹ hoặc giúp có được thỏa thuận mậu dịch với Trung Quốc. Bà Freeland nói rõ ràng là tiến trình luật pháp không thể nào được sử dụng cho mục tiêu chính trị và luật sư của bà Mạnh sẽ có cơ hội nêu lên lời phát biểu của ông Trump để chống lại đòi hỏi dẫn độ. “Các quốc gia hợp tác với chúng tôi về việc dẫn độ chớ nên tìm cách chính trị hóa tiến trình này hoặc dùng nó để giải quyết các vấn đề nào khác hơn là theo đuổi công lý và pháp luật”, theo lời bà Freeland khi được hỏi về phát biểu của ông Trump.

Hiện chỉ có Nhà Trắng và Bộ Tư Pháp Mỹ trao đổi với các quan chức Trung Quốc về trường hợp của bà Mạnh. Bản thân ông Trump chưa nói chuyện với Chủ tịch Tập Cận Bình hay bất kỳ quan chức Trung Quốc nào khác. Cuộc khủng hoảng ngoại giao từ vụ bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu có vẻ như chưa tác động đến quyết định tạm ngừng cuộc chiến thương mại giữa Washington và Bắc Kinh. Bộ Thương mại Trung Quốc đã nêu lịch trình đàm phán mới, còn theo Tổng thống Mỹ, các cuộc thương lượng mang lại kết quả tốt.

Bà Mạnh Vãn Chu bị bắt tại Canada vào ngày 1/12, đang đối mặt với khả năng bị dẫn độ sang Mỹ. Theo Reuters, Mỹ cáo buộc bà Mạnh, con gái của người sáng lập Huawei, che giấu mối liên hệ giữa tập đoàn của bà với một công ty bán thiết bị sang Iran bất chấp các biện pháp trừng phạt của Mỹ. Theo các nhà quan sát, việc dẫn độ bà Mạnh về Mỹ theo như yêu cầu của chính quyền Washington trong khuôn khổ thỏa thuận song phương giữa Mỹ và Canada, đòi hỏi nhiều thời gian, vài tháng hoặc thậm chí nhiều năm, vì nhiều khả năng kháng cáo. Nếu bị dẫn độ sang Mỹ, bà Mạnh sẽ đối diện với mức án tối đa là 30 năm.

Trung Quốc bắt cựu giới chức ngoại giao Canada để trả đũa vụ Huawei

Trung Quốc đe dọa Mỹ và Canada về vụ Huawei

Con đường Huawei thành đại gia công nghệ toàn cầu