Ngoại trưởng Campuchia tại Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN lần thứ 49 tại Lào

Ngày 27/7, Campuchia phân bua rằng, tại Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN lần thứ 49 (AMM-49), họ chỉ khuyến cáo, “thông cáo chung” của ASEAN nên tránh việc làm cho căng thẳng giữa Trung Quốc và Philippines gia tăng.

Việc hội nghị trên phát hành một “thông cáo chung” mà nội dung không đả động gì đến phán quyết về Biển Ðông đã khiến cả Trung Quốc, Campuchia lẫn ASEAN trở thành những mục tiêu đàm tiếu.

Hội nghị AMM-49 vừa diễn ra tại Lào là lần đầu tiên ngoại trưởng các quốc gia Ðông Nam Á gặp nhau sau khi tòa trọng tài công bố phán quyết vụ Philippines kiện yêu sách của Trung Quốc về chủ quyền tại Biển Ðông.

Bởi Biển Ðông liên quan trực tiếp đến 4/10 thành viên của ASEAN (Việt Nam, Philippines, Malaysia, Brunei) và yêu sách chủ quyền của Trung Quốc đe dọa xâm hại cả chủ quyền của Indonesia ở vùng biển Natuna nên lẽ ra, ASEAN phải nêu “quan điểm chung” đối với phán quyết về Biển Ðông, tuy nhiên Ngoại trưởng các quốc gia Ðông Nam Á hết sức chật vật mới ra được “thông cáo chung” do Campuchia phản đối đề nghị của Philippines: “Thông cáo chung” phải nêu “quan điểm chung” đối với phán quyết về Biển Ðông.

Vì ASEAN chỉ có thể nêu “quan điểm chung” về một vấn đề nào đó nếu tất cả các thành viên cùng tán thành, thành ra ASEAN sẽ không thể nói gì nếu Campuchia phản đối. Giờ chót, các Ngoại trưởng của ASEAN đành thỏa hiệp với nhau: Philippines rút yêu cầu nêu “quan điểm chung” đối với phán quyết về Biển Ðông. Campuchia gật đầu để “thông cáo chung” ghi rằng: ASEAN lo ngại về những diễn biến gần đây ở Biển Ðông.

Tuy nhiên chiến thắng của Trung Quốc thể hiện qua “thông cáo chung” của Hội nghị Ngoại trưởng AMM-49 dường như là giọt nước làm tràn “ly nhẫn nại” của ASEAN.

Ông Tang Siew Mun, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu ASEAN, thuộc viện nghiên cứu ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore vừa đề nghị ASEAN xem lại cái gọi là yêu cầu đồng thuận tuyệt đối.

Theo chuyên gia Tang, tính chất của sự kiện “thông cáo chung” do Hội nghị AMM-49 phát hành không đề cập đến phán quyết về Biển Ðông nghiêm trọng hơn nhiều so với sự kiện Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN năm 2012 không ra được “thông cáo chung” hay việc phải rút lại “thông cáo chung” hồi tháng trước. Ông Tang cho rằng, việc lên tiếng đối với phán quyết về Biển Ðông là cách để khẳng định ASEAN tôn trọng luật pháp cũng như các chuẩn mực quốc tế. Không thể chấp nhận ASEAN phớt lờ yếu tố quan trọng này chỉ vì Campuchia không đồng ý.

Ông Tang nhận định, lẽ ra ASEAN nên nhận thêm một “vết nhơ” vì Hội nghị AMM-49 không đạt được sự đồng thuận để phát hành một “thông cáo chung” hơn là thỏa hiệp để rồi ra một “thông cáo chung” mà không đả động gì đến phán quyết về Biển Ðông.

Chuyên gia Tang cho rằng phải xem lại “tiêu chí đồng thuận tuyệt đối” bởi rõ ràng là ASEAN không thể để tình trạng một thành viên khăng khăng bảo vệ của riêng mình mà ảnh hưởng đến lợi ích chung của cả khối. Những trục trặc do “tiêu chí đồng thuận tuyệt đối” đang khiến người ta nghi ngờ về khả năng thực hiện các định hướng chiến lược của ASEAN trong tương lai.

Ông Tang khuyến cáo Campuchia nên suy nghĩ về tương lai của mình, hoặc đồng hành với ASEAN hoặc “sang ngang” bước theo “gã hàng xóm giàu có”.

Tuy Hiến chương ASEAN không đề cập một cách rõ ràng về việc loại bỏ hay để một thành viên rút lui nhưng theo ông Tang, đã đến lúc phải xem lại chuyện có nên dung dưỡng Campuchia như một thành viên chuyên gây rối và tạo ra đủ thứ nguy hại cho lợi ích chung. Ông Tang nhấn mạnh, trong bối cảnh như hiện nay, cố gắng “duy trì tình đoàn kết” và “giữ thể diện” chỉ là “trò hề”.

Sau khi ông Tang đề nghị ASEAN xem xét việc loại bỏ Campuchia nhằm vô hiệu hóa một công cụ mà Trung Quốc dùng để lũng đoạn ASEAN, tới lượt Ian Storey, chuyên gia Trung tâm Nghiên cứu Ðông Nam Á, nhận định, “thông cáo chung” của Hội nghị AMM-49 là “điều đáng hổ thẹn” cho cả ASEAN lẫn Trung Quốc.

Theo ông Storey, đây là sự kiện cho thấy ASEAN quá mềm yếu còn Trung Quốc thì tiếp tục trâng tráo, sử dụng mọi thủ đoạn vô đạo để đạt mục đích của mình. Ông Storey nhấn mạnh, cả ASEAN lẫn Trung Quốc đều không có ý thức gìn giữ danh dự. Hãng AP nhận xét, Campuchia giống như “phát súng ân huệ” mà Trung Quốc dành cho ASEAN và “thông cáo chung” của Hội nghị AMM-49 kết thúc uy tín của ASEAN.

Trước sự chỉ trích kịch liệt của các chuyên gia về Ðông Nam Á, châu Á, giới quan sát thời sự và truyền thông quốc tế, Chum Sounry, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Campuchia ngày 27/7 phân bua rằng tại Hội nghị AMM-49, Ngoại trưởng Campuchia chỉ trình bày quan điểm của Campuchia là phán quyết về Biển Ðông không phải chuyện của ASEAN. Ðó là chuyện riêng giữa Philippines và Trung Quốc. ASEAN không nên can dự mà cần giữ “sự trung lập”. “Thông cáo chung” của ASEAN không nên dùng những từ có thể khiến mức độ căng thẳng giữa Philippines và Trung Quốc leo thang.

Ông Sounry nói thêm rằng, việc dùng sự kiện Trung Quốc cho Campuchia vay 600 triệu USD trước khi Hội nghị AMM-49 khai mạc một tuần và cho rằng Trung Quốc đã “mua” Campuchia là “sỉ nhục Campuchia”.

Tháng 6 vừa qua, sau hội nghị thượng đỉnh giữa ASEAN và Trung Quốc, ASEAN phát hành “thông cáo chung” nhấn mạnh rằng các quốc gia Ðông Nam Á hết sức lo ngại về diễn biến tại Biển Ðông vì chúng khiến căng thẳng gia tăng và gây nguy hại cho hòa bình cũng như sự ổn định trong khu vực. Ngay sau đó, ASEAN thu hồi “thông cáo chung” cũng vì Campuchia phản đối!