1. Trong quá khứ, thời Phật còn tại thế, có người đã hỏi Phật Thích Ca Mâu Ni rằng: “Do nguyên nhân nào mà trên cõi thế gian này lại có người yểu mạng, có người thọ mạng; có người bệnh hoạn, có người khỏe mạnh; có người xấu xí, có người đẹp đẽ; có hạng người nói chi cũng không ai nghe theo, làm gì cũng không ai làm theo; và có người có uy tín, thế lực, làm gì cũng có người ủng hộ, có người làm theo, nói chi cũng có người nghe;

Có người nghèo khổ, có người giàu sang; có người sinh ra trong gia đình bần tiện, có người sinh ra trong dòng dõi cao sang; có người ngu mê tăm tối, có người thông minh tài trí… Nói chung là người trên thế gian có điều kiện bản thân và hoàn cảnh sống bất đồng?”.

Tranh Đức Phật Thích Ca

Và, Đức Phật đã trả lời như sau: “Tất cả chúng sinh đều mang theo cái nghiệp của chính mình như một di sản, như vật di truyền, như người chí thân, như chỗ nương tựa. Chính vì cái nghiệp riêng của mỗi chúng sinh mỗi khác nên mới có cảnh dị đồng giữa các chúng sinh”.

Đó là một đoạn kinh trong bộ kinh Trung A-hàm. Qua đoạn đối đáp đó của Phật thì ta thấy rằng, Nghiệp chính là nhân tố mang tính quyết định kiến tạo nên đời sống mỗi con người. Hay nói dễ hiểu hơn thì từ điều kiện bản thân, môi trường sống, hoàn cảnh sống… cho đến cuộc sống khổ đau hay hạnh phúc của mỗi người ra sao đều là kết quả của nghiệp mà ra cả.

Nhưng nghiệp của mỗi người từ đâu mà có?

Câu trả lời không phải ở đâu xa lạ, khó hiểu mà đó chính là từ những tâm ý, lời nói và hành động trong cuộc sống hằng ngày của chính người đó, ở kiếp trước hay kiếp này. Nhà Phật gọi là Tam nghiệp: Thân, Khẩu và Ý. Trong đó, nguồn cơn chính tạo nên tất cả nghiệp chính là “Ý”.

Trong kinh Pháp Cú, Phật có dạy rằng: Ý làm chủ hành động và lời nói, nếu ý ô nhiễm thì lời nói và hành động theo đó sẽ đưa chủ nhân đến đau khổ. Còn ngược lại, nếu với ý thanh tịnh thì lời nói hay hành động sau đó sẽ đưa đến an lạc.

Hay trong kinh Trung Bộ có ghi rằng: “Ta (Phật) biết rõ: Những ai đã tạo ác nghiệp về thân, khẩu, ý, sau khi thân hoại mạng chung sẽ tái sinh vào khổ cảnh, vào đọa xứ, địa ngục. Song những ai tạo nghiệp thiện về thân, khẩu, ý sẽ được tái sinh vào cõi lành, lên thiên giới”.

Và, một khi người nào đã gieo phải nghiệp ác thì phải nhận quả báo khủng khiếp sau đó; trong kinh cũng kể lại rất nhiều với những câu chuyện cụ thể về nhân quả báo ứng này.

Tranh hoạt cảnh dưới địa ngục

Nhưng chung quy thì trong kinh Địa Tạng Bổn Nguyện, Đức Phật đã nêu ra một số ví dụ về tội phước nghiệp báo như sau: Những người chế giễu, phỉ báng bậc tu hành thì chắc chắn sẽ bị đọa và ngục Vô Gián, hoặc sanh làm cầm thú đói khát suốt đời; nếu những người chuyên sát sanh hại vật thì kiếp tới sẽ bị chết yểu;

Những người làm việc gì cũng thất bại là vì kiếp trước họ hà tiện, bỏn xẻn, chẳng hề giúp người; những người hay chửi bới mắng nhiếc, nói lời thô ác thì bị quả báo không lưỡi, miệng lở, hoặc nội bộ gia đình quyến thuộc không an ổn, kình chống lẫn nhau; những người đời này mang thân xấu xí, tàn tật là do kiếp trước hay nóng giận...

Và nhà Phật khẳng định chắc chắn rằng, khi gieo nghiệp thì sẽ nhận quả tương ứng!

2. Với Nghiệp, trong kinh, Phật cũng xác nhận một quy tắc bất di bất dịch rằng: Nghiệp ai nấy trả, quả ai nấy mang. Tức là, nghiệp do người nào tạo ra thì người ấy gánh lấy chứ người khác không thể tác động vào, hay gánh thay được.

Sự thật này rất rõ ràng và thường được Đức Phật cũng hay nhắc đến trong các bộ kinh A - Hàm.

Bản đồ 10 Pháp giới

Trong một phẩm kinh nọ có kể lại chuyện một chàng trai chạy đến bên Phật khóc nức nở và nhờ Phật cứu giúp cho hương linh người cha vừa mới mất của mình. Cụ thể là anh chàng này nhờ Phật hãy cúng tế cầu siêu để linh hồn cha anh được siêu thăng về thiên giới.

Phật thấy chàng trai quá đau khổ, nếu lúc đó mà nói đạo lý thì anh ta khó bề thấu hiểu nên Phật bèn dùng cách khác. Ngài bảo anh ta đi mua hai cái chậu về, một chậu thì bỏ đầy đá cuội còn chậu kia thì đựng đầy bơ. Sau đó, bịt cả hai miệng chậu và thả xuống hồ nước. Tất nhiên, cả hai chậu đều chìm xuống đáy hồ.

Rồi Phật bảo chàng trai hãy lấy gậy chọc vỡ cả hai chậu. Và khi đó, bơ nổi lênh láng trên mặt nước còn chậu đựng đá cuội thì vẫn nằm im dưới đáy hồ.

Tiếp theo Phật bảo chàng trai hãy đi nhờ các tu sĩ đến cúng tế và cầu nguyện rằng “những viên đá cuội ơi, hãy nổi lên và bơ ơi, hãy chìm xuống”! Tất nhiên, chàng trai ý thức được rằng không thể có chuyện đó xảy ra được!

Từ đó, Phật dạy chàng trai rằng: “Nếu trong suốt cuộc đời của cha nhà ngươi mà ông ấy đã làm những điều nặng như những viên đá cuội, tức là những chuyện ác, việc xấu... thì cha nhà ngươi sẽ bị đọa, ai có thể giúp cha nhà ngươi siêu thoát lên trên được? Và nếu tất cả việc làm của cha ngươi nhẹ như bơ, đó là những việc thiện, chuyện tốt... thời ông ấy sẽ được siêu thoát, ai có thể đè ông ta xuống được?”

Gieo nhiều nhân tốt sẽ gặt quả tốt, đó là một phần của thuyết nhân quả

Nhưng nói như thế không có nghĩa Nghiệp là một định mệnh cứng nhắc không thể thay đổi, thật ra, nghiệp của mỗi người hoàn toàn có thể cải thiện được nếu người đó thấu hiểu luật nhân quả và thực hành cải ác tùng thiện.

Có thể nói, thuyết “Nghiệp” của đạo Phật tạo ra tính bình đẳng cho tất cả mọi người và chúng sinh. Mỗi người là chủ nhân của nghiệp, tự tạo ra nghiệp, vẽ nên cuộc đời mình và thọ lãnh những gì mình đã tạo ra…

Kỳ sau: Vì nghiệp gì mà “ở hiền” chẳng “gặp lành”?