Sự độc tài và cuộc "thanh lọc" gần đây nhằm vào quân đội của Tổng thống Erdogan được cho là nguyên nhân đảo chính quân sự ở Thổ Nhĩ Kỳ đêm 15/7

Chính Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan đã lên tiếng chỉ trích cuộc đảo chính quân sự đêm 15/7 là do những người theo giáo sĩ Fethullah Gulen, đang sống ở Pennsylvania (Mỹ) và từng là đồng minh thân cận của ông Erdogan.

Trong nhiều năm trời, những người thân ông Gulen đã chiếm các vị trí chi phối trong lực lượng cảnh sát và tư pháp nước này. Nhưng hai người xảy ra mâu thuẫn kịch liệt vào năm 2013 liên quan tới vụ điều tra tham nhũng nhắm vào Erdogan và phe phái thân hữu.

Sau khi ông Gulen rời đi, phe Erdogan tìm cách loại trừ những nhân vật thân cận Gulen, thậm chí gán cho Gulen là lãnh đạo nhóm tổ chức khủng bố quốc tế và tìm cách dẫn độ ông này về từ Mỹ.

Tuy nhiên, câu chuyện không chỉ đơn giản như sự quy kết của ông Erdogan.

Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ từ lâu coi mình là người bảo hộ cho nền chính trị thế tục của nước này. Kể từ khi đất nước Thổ Nhĩ Kỳ hiện đại thành lập năm 1923, quân đội đã tiến hành đảo chính trong các năm 1960, 1971 và 1980. Quân đội nước này can thiệp vào chính trường một lần nữa vào năm 1997.

Những năm đầu lên nắm quyền Tổng thống, ông Erdogan nhận được sự ủng hộ rộng khắp của nhiều giới, đặc biệt là những người theo chủ nghĩa tự do muốn cải cách kinh tế và gạt ảnh hưởng của quân đội ra khỏi chính trị.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, ông đã khiến nhiều nhóm ở Thổ Nhĩ Kỳ thất vọng với đường lối ngày càng độc quyền, trấn áp quyền tự do ngôn luận, áp đặt tôn giáo trong đời sống hàng ngày và bắt đầu “gây thù chuốc oán” với giới quân đội nước này bằng một loạt vụ xử, khiến lực lượng này phải co cụm lại.

Hãng thông tấn Sputnik (Nga) dẫn lời Tổng biên tập tạp chí Quốc phòng Nga, ông Igor Korotchenko cho rằng: ““Cuộc "thanh lọc" mà Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan tiến hành trong giới quân sự cấp cao trong những năm gần đây có thể kích động một cuộc đảo chính quân sự ở đất nước này, nơi mà hành động kiên quyết của những người nổi đậy đều kết thúc bằng phiên tòa xét xử tội phản quốc”.

Theo ông Korochenko, “về những nguyên nhân gây sự bất mãn của giới quân sự với hoạt động của Tổng thống thì có vô số. Cụ thể, trong quá trình "thanh lọc" những nhân vật trong ban lãnh đạo lực lượng vũ trang thời trước, Erdogan đã hành động đủ cứng rắn - bắt bớ, đưa ra tòa án binh, và kết án hàng loạt tướng lĩnh cấp cao của Thổ Nhĩ Kỳ. Động thái như vậy, quả thực không thể khơi dậy tình yêu của giới quân sự dành cho Tổng thống”.

Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ chặn dòng người đi lại ở 2 cầu chính ở Istanbul nối liền phần châu Âu và châu Á của thành phố đêm 15/7

Đêm 15/7, các nhóm quân sự đã tiến hành đảo chính ở Thổ Nhĩ Kỳ, dẫn tới tình trạng hỗn loạn ở nước này.

Vụ đảo chính diễn ra vào khoảng lúc 22h giờ địa phương khi quân đội bắt đầu chặn dòng người đi lại ở 2 cầu chính ở Istanbul nối liền phần châu Âu và châu Á của thành phố.

Reuters dẫn lời nhân chứng cho biết binh lính trên xe tăng đã bao vây trụ sở Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ và nổ súng

Theo New York Times, đã có một loạt súng nổ ở vài căn cứ quân đội tại thủ đô Ankara và quảng trường Taksim ở trung tâm của Istanbul. Quân đội đã xuất hiện ở sân bay chính của Istanbul. Nhiều chuyến bay đã bị huỷ.

Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đã nêu mục đích của việc giành chính quyền là để khôi phục trật tự Hiến pháp và tuân thủ nhân quyền ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Đài truyền hình NTV đưa tin, chiến đấu cơ F-16 đã bắn hạ trực thăng chở “những kẻ tiến hành vụ đảo chính”, rong khi chỉ huy lực lượng đặc nhiệm của Thổ Nhĩ Kỳ, Tướng Zekai Aksakalli cho biết lực lượng vũ trang của nước này sẽ không bỏ qua vụ đảo chính nhằm lật đổ chính phủ. Theo viên tướng này, vụ đảo chính sẽ không thành công và các đơn vị đặc nhiệm đã được triển khai để bảo vệ người dân.

Hiện đã có tin nói nỗ lực đảo chính đã bị dập tắt. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan đã xuất hiện tại sân bay trong sự chào đón của đám đông.

​Sáng sớm ngày 16/7, Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố: Mấy thủ lĩnh đảo chính đã bị bắt giữ.

Sau đó, trên sóng kênh truyền hình NTV, Thống đốc Istanbul Vasip Shahin tuyên bố về thất bại của cuộc đảo chính quân sự ở Thổ Nhĩ Kỳ và cho biết, chính quyền đang bắt giữ những kẻ đóng vai trò nhà tổ chức.

"Những nỗ lực đảo chính quân sự đã kết thúc thất bại. Đã bắt đầu tạm giam và bắt giữ những kẻ tổ chức cuộc nổi loạn” - ông Sahin tuyên bố .