Nội tình xe buýt

Xe buýt hiện nay quá phức tạp khiến người dân sợ hãi khi tham gia loại phương tiện vận tải này. Bên cạnh những vấn đề do những người chủ xe buýt, người vận hành xe chưa làm tốt thì những nguyên nhân khách quan đến từ hạ tầng giao thông, ý thức người dân… cũng ảnh hưởng đến chất lượng phục vụ xe buýt.

Xe buýt đang bị người dân kêu than vì dịch vụ kém.

Từ đầu năm đến nay, Trung tâm quản lý điều hành giao thông đô thị Hà Nội đã lập gần 1.200 biên bản xe buýt vi phạm quy định hoạt động (tăng 185% so với cùng kỳ năm 2010), trong đó, 40% là vi phạm về doanh thu, hơn 12% chạy sai lộ trình, 5,5% chạy không đúng biểu đồ, 8,4% dừng đón trả khách không đúng quy định. Những con số biết nói trên đã cho thấy nội tình xe buýt có quá nhiều vấn đề cần phải giải quyết.

Tổ kiểm tra của Bộ Giao thông Vận tải vừa có báo cáo sau chuyến “vi hành” trên xe buýt. Báo cáo đánh giá: Nhìn chung hệ thống điểm đầu cuối, trung tâm trung chuyển điểm đỗ dọc đường đã được thành phố đầu tư đáp ứng cho hoạt động xe buýt. Tuy nhiên, giờ cao điểm hệ thống xe buýt bị quá tải dẫn đến tình trạng chen lấn, xô đẩy, thậm chí hành khách không thể lên xe. Nhiều tuyến không bố trí xây dựng nhà chờ cho khách. Bên cạnh đó, tình trạng lấn chiếm vỉa hè, lòng đường và lấn chiếm nhà chờ xe buýt vẫn diễn ra.

Về chất lượng xe buýt, báo cáo nhận xét: Nhiều tuyến có phương tiện cũ, lạc hậu chưa đáp ứng được nhu cầu. Phương tiện không có máy lạnh; ghế xe, tay vịn quá cũ… Vệ sinh trên xe buýt chưa được quan tâm thường xuyên… ghế và kính chắn gió, sàn xe bụi bẩn.

Về lái xe: "Ngoài một số chấp hành tốt, có thái độ lịch sự, vẫn có những lái xe thiếu tôn trọng hành khách; phân biệt khách đi vé ngày, vé tháng, cụ thể là thỉnh thoảng không dừng đón khách đi vé tháng. Chưa kể, lái xe buýt mở cửa xe tuỳ tiện, phóng nhanh, vượt ẩu, đi sai lộ trình. Riêng nhân viên phục vụ trên xe cũng có một số ít không đeo thẻ, có thái độ và lời nói thiếu văn minh với hành khách”.

Lãnh đạo Transerco cho biết, trong số 6000 lái xe với hơn một vạn lượt/ngày, việc xảy ra chỗ này chỗ khác của lái xe khiến một bộ phận nhân dân phiền lòng. Thái độ phục vụ cũng như ý thức chấp hành luật giao thông đường bộ và đạo đức nghề nghiệp của một số ít công nhân lái xe, nhân viên phục vụ vẫn còn kém do trình độ văn hóa mới chỉ tốt nghiệp THPT.

Về trật tự an ninh trên xe buýt. “Mất trật tự thường xuyên xảy ra tại các điểm chờ xe buýt cùng với các tệ nạn móc túi, cờ bạc và hút chích… gây hoang mang, sợ hãi cho hành khách”.

Những đánh giá trên đều rất khách quan thể hiện đúng hiện trạng của xe buýt. Có những nguyên nhân xuất phát từ ý thức con người như nạn móc túi, chen lấn trên xe. Nhưng có những nguyên nhân nằm ngoài khả năng kiểm soát của cơ quan quản lý xe buýt, đó là chất lượng đầu xe.

Chưa có nghiên cứu khoa học nào được công bố về chất lượng xe buýt hiện nay. Bằng mắt thường có thể thấy chất lượng những cỗ máy này đang xuống cấp. Kính xe không được vệ sinh, mặt ngoài của xe luôn bị cáu bẩn. Ống xả luôn phì ra những luồng khói đen. Vấn đề vệ sinh xe chưa tốt thuộc về Transerco, tuy nhiên xe buýt xả khói nhiều là một phần xe chở quá tải, lại di chuyển với tốc độ chậm nên hao mòn máy cao. Để đảm bảo xe buýt có khí xả đúng quy định thì xe phải chở bằng hoặc thấp hơn lượng khách quy định. Và xe đó phải được chạy với tốc độ trung bình hoặc cao.

Nạn móc túi, chen lấn đang được coi là vấn nạn trong loại hình vận tải này. Lỗi thuộc về ai? Đương nhiên là của người đi xe buýt. Một tệ nạn xảy ra trên xe buýt sao lại đổ lỗi cho chiếc xe và lái xe, phụ xe? Lái xe, phụ xe chỉ có trách nhiệm điều khiển xe, thu vé, chứ không làm nhiệm vụ bảo vệ tài sản của từng cá nhân.

Hướng nào cho xe buýt phát triển

Câu hỏi đặt ra là: “Xe buýt hiện nay có ế khách không?”. Thực trạng xe buýt quá tải khách vào giờ cao điểm đã trả lời cho câu hỏi ấy. Nhu cầu quá lớn trong khi năng lực phục vụ chưa đáp ứng thì việc xe buýt bị kêu là chuyện dễ hiểu.

Ông Nguyễn Trọng Thông, Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty vận tải Hà Nội (Transerco) cho biết: “Chất lượng dịch vụ xe buýt được cấu thành bởi 5 yếu tố: chất lượng mạng lưới tuyến xe buýt; chất lượng hạ tầng xe buýt; chất lượng đoàn phương tiện; chất lượng đội ngũ công nhân lái xe-nhân viên bán vé và chất lượng kiểm soát-điều hành”.

Xe buýt 2 tầng chất lượng tuyệt hảo ở Anh Quốc.

Hiện nay, Hà Nội có 97 tuyến xe buýt nhưng chỉ đáp ứng được 10% nhu cầu đi lại của người dân. Transerco đang có trên 900 xe buýt hoạt động gần 10.000 lượt xe/ngày, vận chuyển hơn 1 triệu lượt khách/ngày. Những khu vực như chợ, khu đông dân cư, khu đô thị mới vẫn “trắng” xe buýt. Mạng lưới đường nhỏ hẹp, quá nhiều ngõ ngách do lịch sử quy hoạch để lại đã khiến việc mở rộng mạng lưới xe buýt bất thành. Hơn nữa, đường phố Hà Nội hiện nay không có đường riêng dành cho xe buýt. Phải trộn mình với xe con, xe tải, thậm chí còn bị xe máy lấn đường khiến xe buýt không thể đúng giờ.

Thành phố Hà Nội cũng đang chuẩn bị triển khai phát triển xe buýt có kích thước lớn và tốc độ cao (BRT). Loại xe buýt này có sức chứa 180 khách, có đường lên xuống cho người tàn tật. Thay vì phải mua vé giấy như hiện nay, hành khách chỉ cần quẹt vào hệ thống thẻ từ khi lên xe. Tốc độ của buýt nhanh BRT có thể đạt từ 25- 30km/h và chạy trên đường dành riêng, 2 bên đường dành riêng cho xe buýt nhanh BRT sẽ xây dựng các nhà chờ xe buýt khép kín với diện tích chiếm đất khoảng từ 30- 50m2.

Còn những cung đường hẹp, khu dân cư đông đúc, việc dùng xe buýt nhỏ cũng đang được tính tới. Ông Nguyễn Phi Thường – Tổng giám đốc Transerco cho biết thêm: “Chúng tôi đang tính đến đưa minibus vào hoạt động. Trên thế giới, rất nhiều thành phố có minibus, xe chỉ 16 chỗ, đi từ khu dân cư tập kết đến điểm trung chuyển xe buýt lớn và những xe này vẫn là những xe buýt được trợ giá. Người dân nếu được sử dụng xe buýt này ra điểm trung chuyển thì có thể đi được nhiều nơi, liên thông toàn hệ thống”.

Muốn thực hiện được những kế hoạch ấy thì việc hạn chế xe cá nhân, cụ thể là xe máy đã được tính tới để mở đường cho xe buýt hoạt động. Về lâu dài, việc xây dựng các tuyến đường giành riêng cho xe buýt cỡ lớn cũng được Hà Nội tính tới. Đó là hành động của các cấp, ngành liên quan. Dịch vụ xe buýt có tốt lên hay không một phần người tham gia loại dịch vụ vận tải này cũng nên thay đổi những hành vi xấu, cùng chung sức vì những chuyến đi an toàn.

Đức Chính