Lễ rước pháo làng Đồng Kỵ

Theo như thần phả, thần tích mà làng còn giữ lại, Thành Hoàng làng là Thiên Cương đế thượng đẳng thần. Tương truyền, vào thời Hùng Vương thứ 6, tướng Thiên Cương sau khi đánh dẹp giặc Xích Quỷ trở về lại gặp nạn giặc Ân sang xâm chiếm nước ta.

Vì ngài cùng với Thánh Gióng có công đánh đuổi giặc Ân nên khi trở về, làng bèn mở hội khao quân. Trong hội khao quân có đốt pháo làm vui nên từ đó trở đi tập tục này vẫn được dân làng Đồng Kỵ duy trì cho đến bây giờ. Đây cũng là lễ hội sớm nhất mở màn cho mùa lễ hội vùng Kinh Bắc.

Hội rước pháo làng Đồng Kỵ là hoạt động tiêu biểu nhất mà người dân làng nghề giàu có nhất vùng Bắc Ninh còn lưu giữ được đến ngày nay, là nghi thức truyền thống được nhiều người dân mong đợi nhất trong suốt 3 ngày mùng 4, mùng 5 và mùng 6 Tết. Trọng tâm lễ hội là ngày mùng 4 Tết và để có được lễ rước pháo này, người dân làng Đồng Kỵ đã phải chuẩn bị từ trước đó cả tháng như đội khiêng kiệu, cầm cờ, đánh trống, múa lân… và đặc biệt là chọn các trai tráng trong làng khiêng pháo ra đình.

Đúng 9 giờ sáng ngày mùng 4 Tết, hai quả pháo mô hình làm bằng gỗ được các trai đinh trong làng rước từ nhà truyền thống của làng ra đình. Pháo nhất có đường kính 60cm, chiều dài 6m. Pháo nhì có kích cỡ 5,8m. Cả hai quả pháo đều được sơn son dát vàng, được trang trí hình tứ linh long, ly, quy, phượng cùng với đoàn tế hàng trăm người trong sự chứng kiến và háo hức của hàng nghìn khách thập phương.

Sau phần nghi lễ của các vị cao niên trong làng thì đến tiết mục xô quan đám. Xô quan đám cũng là một nghi lễ kỳ lạ. Bốn giáp trong làng tượng trưng cho bốn tổ dân phố cử ra bốn người đàn ông ngoài năm mươi tuổi, có đạo đức tốt và gia đình không có tang trong năm để làm quan đám. Làng lại cử thêm năm mươi trai tráng lực lưỡng rước quan đi.

Đám trai cởi trần, đeo khố đỏ nâng vị quan đám lên cao. Quan đám – tượng trưng cho những người anh hùng của một vùng đất thượng võ có công dẹp giặc – mặc áo khoác vàng, quần đỏ, khăn đỏ, vừa hò hét vừa múa may theo hình vòng tròn. Đám rước quan đám đi vòng quanh sân đình trong tiếng tung hô của dân làng và du khách. Đây cũng là một phần của lễ hội rước pháo được rất nhiều người mong đợi.

Một số hình ảnh về lễ rước pháo làng Đồng Kỵ

Hai đầu pháo được trang trí hình ngôi sao 5 cánh và mặt trống đồng, rực rỡ với hình tứ linh: Long - Ly - Quy - Phượng

Còn ở mỗi tràng pháo cũng có tràng nhất tràng nhị và được 30 người thay phiên nhau rước.

Các thanh niên trai tráng trong làng được chọn để rước pháo

Không được phép đốt pháo nên các đội khuấy động không khí bằng cách hô "Mừng tràng (quả) nhất (nhị)", ngay sau tiếng hô này, tất cả những người còn lại sẽ nhảy lên và hét lớn thay tiếng pháo.

Pháo được rước vào sân đình

Phần vui nhộn nhất của lễ hội là nghi thức rước quan đám của 4 giáp thuộc Đồng Kỵ. Quan đám chít khăn đóng giả gái mua vui cho mọi người, còn các thanh niên chen lấn, xô đẩy chạy vòng quanh. Vị quan đám nào được giữ đứng lâu nhất sẽ là người chiến thắng.