Năng lượng Mới số 386

Học giả An Chi: Đây là chuyện tồn nghi trong lịch sử văn học của Tàu. Cũng là bốn câu y như nhau nhưng nếu ghi tác giả là Cáp Gia Vận thì thường mang nhan đề “Y Châu ca” [伊州歌] còn nếu ghi là của Kim Xương Tự thì thường mang nhan đề “Xuân oán” [春怨]. Bốn câu đó là:

Đả khởi hoàng oanh nhi

Mạc giao chi thượng đề

Đề thời kinh thiếp mộng

Bất đắc đáo Liêu Tê (Tây).

打起黄鶯兒，莫教枝上啼。

蹄時驚妾夢，不得到遼西。

Dịch giả người Việt Nam, có người thì theo “phe” Kim Xương Tự; có người lại về “phe” Cáp Gia Vận. Trong phần phụ lục “Những bài thơ ngắn Trung Quốc từ cổ xưa đến Đường Tống” của quyển “Một số đặc trưng nghệ thuật của thơ tứ tuyệt đời Đường” (Nxb Văn học, Hà Nội, 1996, tr.220), Nguyễn Sĩ Đại đã chép bài “Xuân oán” là của Kim Xương Tự, với bản dịch của Hải Văn:

Đánh đuổi cái oanh vàng đi

Đừng cho nó hót tỉ ti trên cành

Nó kêu thiếp ngủ giật mình

Chẳng yên giấc mộng tới thành Liêu Tây.

Trong “Thơ nghìn nhà” (Nxb Văn hóa, Hà Nội, 1994, tr.45-46) , Nguyễn Hà cũng ghi tác giả là Kim Xương tự nhưng lấy nhan đề là “Y Châu ca”, với phần dịch nghĩa:

Đập cho con vàng anh bay đi

Đừng để nó kêu trên cành

Khi nó kêu thiếp giật mình tỉnh mộng

Làm dở dang giấc mơ đến Liêu Tây.

Dưới đây là bản dịch thơ của Nguyễn Hà:

Đuổi bay đi cái vàng anh

Đừng cho nó đậu trên cành ỉ eo

Thiếp đang mơ tới thành Liêu

Dở dang - vì tiếng nó kêu giật mình.

Nhưng trong “Đường thi” (Tân Việt [Tủ sách giáo - khoa], 1950, phần III, Thơ tuyệt cú [a/ Ngũ ngôn tuyệt cú], tr.352), Trần Trọng Kim lại ghi tác giả là Cáp Gia Vận với nhan đề “Y Châu ca” và có chú thích rõ ràng:

“Nói sự đau buồn của người vợ mà chồng phải đi thú ở xa. Bài thơ này có sách chép là của Kim Xương - Tự (AC nhấn mạnh)”.

Trần Trọng Kim dịch:

Bài hát Y - châu

Nhờ ai đuổi hộ con oanh,

Đừng cho nó réo trên cành lao - xao.

Làm cho thiếp tỉnh chiêm bao,

Liêu - tây đi tới làm sao được chừ.

Ngoài bài ngũ ngôn tứ tuyệt trùng tên tác giả này, còn có một bài khác cũng mang nhan đề “Y Châu ca” nhưng là thơ thất ngôn của Vương Duy:

Thanh phong minh nguyệt khổ tương tư

Đãng tử tùng nhung thập tuế dư

Chinh nhân khứ nhật ân cần chúc

Quy nhạn lai thời sổ phụ thư.

清風明月苦相思，

蕩子從戎十載餘。

征人去日殷勤囑，

歸雁来時數附書。

Gió mát trăng trong khổ nhớ chàng

Người trai lãng tử tòng chinh đã hơn mười năm

Ngày chinh nhân ra đi thiếp đã ân cần dặn

Bao giờ nhạn bay về thì  nhở gởi cho em vài bức thư.

Cứ như trên thì dịch giả Đỗ Trung Lai cũng có cái lý của mình chứ không phải xuất phát từ một sự nhầm lẫn.

A.C