Chương trình nhiều mục tiêu này cũng đã được Phó Thủ tướng giao nhiệm vụ cho các đơn vị từ đầu năm 2013 với thời hạn khoảng 3 năm, tuy nhiên các đơn vị đã nỗ lực để hoàn thành và cho kết quả sớm hơn nhiều so với dự định.

Báo cáo của thường trực Dự án cho thấy, 2,4 tấn bùn đỏ khô sẽ thu được 1 tấn tinh quặng sắt 62%. Nếu tính giá 1,9 triệu đồng/tấn, trong khi chi phí khoảng 1,4 triệu đồng/tấn thì kết quả trên hứa hẹn một hướng đi nâng cao hiệu quả kinh tế của ngành công nghiệp alumin-nhôm cũng như xử lý tốt hơn vấn đề môi trường bền vững.

Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải kiểm tra công đoạn xử lý tinh lọc bùn đỏ. (Ảnh: Nguyên Linh/VGP)

Từ mỏ, quặng bauxite nguyên khai được đưa vào nhà máy tuyển, được đập, nghiền và rửa sạch thành tinh quặng, rồi vận chuyển bằng băng tải về kho chứa quặng tinh. Tại đây, tinh quặng bauxite được nghiền mịn cùng với dung dịch có chứa xút theo nồng độ đã tính toán, sau đó nâng nhiệt độ của dung dịch lên 145 độ C, để tạo phản ứng hóa học, tách ô xit nhôm ra trong dạng NaAlO2 hoà tan (gọi là dung dịch Aluminat). Lọc lấy dung dịch aluminat, phần cặn không hoà tan gọi là bùn đỏ (do chủ yếu là các ôxyt sắt nên có màu đỏ, ngòai ra còn có ôxyt titan, ôxyt silic…)

Theo thiết kế Nhà máy alumin Tân Rai, sản xuất một tấn alumin sẽ tạo ra khoảng một tấn bùn đỏ quy khô. Với công suất 650.000 tấn/năm, khi sản xuất đạt công suất thiết kế, lượng bùn đỏ sinh ra từ Nhà máy sẽ khoảng 650.000 tấn quy khô/năm.

Ông Nguyễn Văn Tuấn, Tổng Giám đốc Công ty Thái Hưng (đơn vị nhận thử nghiệm), cho biết thời gian qua, Nhà máy đã tiến hành sản xuất trên quy mô công nghiệp (mẻ từ 40-200 tấn bùn đỏ). Tính toán ban đầu về chi phí cho thấy từ 2,4 tấn bùn đỏ khô sẽ thu được 1 tấn tinh quặng sắt 62%.

Theo báo cáo của các đơn vị thực hiện, bùn đỏ trong khai thác bauxite tại khu vực Tây Nguyên có chứa hàm lượng sắt cao hơn hẳn so với các khu vực khác trên thế giới (như Australia, Hungary…).  Cụ thể, hàm lượng sắt trong bùn đỏ khô tại Nhà máy alumin Lâm Đồng dao động từ 35,8-40% (tính theo Fe) và từ 51,1-56,3% (tính theo Fe2O3), được coi là tương đương với quặng sắt nghèo, có khối lượng lớn và có thể định hướng để sản xuất gang thép.

Đoàn công tác đã xem xét dây chuyền công nghệ thiêu kết hợp với nghiền và tuyển từ - được đánh giá có hiệu quả kinh tế khi tiêu tốn năng lượng thấp. Tại dây chuyền, bùn đỏ ướt được tách bằng kỹ thuật lọc áp suất cao nhằm tách phần lớn dung dịch ra khỏi bùn đỏ. Phần dung dịch sau khi tách được tái sử dụng trong chu trình Bayer. Bùn đỏ khô được nghiền mịn và trộn với than, đôlômit và chuyển lên dây chuyền thiêu kết sử dụng khí hóa than dư của lò cao luyện gang.

Mẫu bùn đỏ sau thiêu kết được nghiền mịn và tuyển từ để thu hồi tinh quặng sắt - nguyên liệu cho sản xuất gang hoặc sắt xốp bằng công nghệ thông thường. Mẫu phôi thép được luyện từ sắt xốp này đạt tiêu chuẩn mác thép SD 390 Nhật Bản.

Ông Vũ Đức Lợi, Phó Viện trưởng Viện Hóa học (đơn vị triển khai đề án), cho biết, tháng 6 tới sẽ có thể kết thúc đề tài thử nghiệm quy mô công nghiệp để chuyển sang nghiên cứu tiền khả thi triển khai dự án trên thực tế.

Trên cơ sở này, Phó Thủ tướng đề nghị các đơn vị thực hiện tiếp tục hoàn thiện thêm về công nghệ, tiến hành nghiệm thu theo quy định để bước sang giai đoạn nghiên cứu tiền khả thi dự án. Trên cơ sở dự án được báo cáo, Chính phủ sẽ xem xét các cơ chế hỗ trợ phù hợp để dự án có thể triển khai hiệu quả, phát huy được những lợi ích tổng thể trong ngành khai thác, sản xuất alumin-nhôm, từ việc giảm trừ chi phí xử lý hồ bùn đỏ, chi phí các sản phẩm phụ thu hồi và đặc biệt là vấn đề bảo vệ môi trường.

Lê Tùng