Trả lời PV PetroTimes về vụ án ông Nguyễn Thanh Chấn bị bắt giam oan 10 năm, Luật sư Trương Trọng Nghĩa, Đại biểu Quốc hội TP HCM khẳng định: “Nguyên tắc suy đoán vô tội hiện nay, tuy đã được quy định tương đối đầy đủ trong pháp luật nhưng trên thực tế lại diễn ra không hề tuân thủ, chấp hành như vậy. Vì vậy mới dẫn đến những khuất tất, dẫn đến dụ cung, ép cung, bức cung. Trong lần sửa đổi Bộ luật Tố tụng hình sự tới đây, chúng ta phải rút kinh nghiệm, phải thể hiện nguyên tắc suy đoán vô tội bằng những quy định chặt chẽ hơn, cụ thể hơn trên tinh thần đảm bảo quyền con người và quyền công dân”.

Liên quan đến trách nhiệm trong vụ án, Luật sư Trương Trọng Nghĩa khẳng định, cơ quan chức năng phải xem xét lại quá trình điều tra, truy tố và xét xử vụ án này. Về hồ sơ điều tra, cần rà soát lại có sự non yếu về chuyên môn môn, hay do chủ quan duy ý chí, hay thậm chí do tiêu cực.

“Kể cả bên Viện Kiểm sát, khi thấy chứng cứ không thuyết phục cũng phải có ý kiến chứ! Trong tố tụng, ở nước nào cũng có sai sót nhưng sai sót này phải được đánh giá là sai sót nghiệp vụ vô ý hay do thiếu trách nhiệm hoặc thậm chí do thiên vị, do tiêu cực tham nhũng. Nếu là sai sót do nghiệp vụ tức là trong thời điểm đó, các cơ quan tiến hành tố tụng không đủ điều kiện cần thiết, khách quan để thu thập đủ chứng cứ dẫn đến đánh giá sai sự việc thì cần phải rút kinh nghiệm để sửa nhưng sai phạm đó sẽ được đánh giá ở mức độ khác”.

Luật sư Nghĩa cho rằng chứng cứ ban đầu của vụ án rất yếu, chủ yếu dựa vào bản cung. Ở phiên tòa sơ thẩm và phúc thẩm bị phản cung rất nhiều, thậm chí một tháng đầu tiên sau khi bị bắt giữ, bị cáo vẫn không nhận tội. Với vụ ông Nguyễn Thanh Chấn, nếu có chứng cứ xác định cơ quan chức năng vô cảm với quyền của bị can, bị cáo hay cố tình bảo vệ kết quả bức cung, thậm chí có tiêu cực, tham nhũng thì phải có xử lý nghiêm khắc.

Đại diện Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao trao quyết định tạm hoãn thi hành án cho ông Nguyễn Thanh Chấn

Vấn đề quan trọng nhất trong câu chuyện là việc bảo đảm quyền của bị can, bị cáo, người bị tạm giam, tạm giữ được có luật sư ngay từ giai đoạn đầu trong quá trình điều tra, được đối xử theo nguyên tắc suy đoán vô tội một cách triệt để, tăng tối đa các biện pháp giám sát để loại trừ hành vi bức cung và dùng nhục hình dưới mọi hình thức khác nhau một cách triệt để, có hiệu quả nhất. Làm được những việc đó sẽ hạn chế cao nhất những oan sai như này.

Cụ thể, ông Nghĩa phân tích, pháp luật hiện quy định đầy đủ đến mức người bị tạm giữ đã có quyền có luật sư trong vòng 24 giờ đồng hồ, tạm giam trong vòng 3 ngày là có quyền có luật sư. Nhưng hiện nay, quyền này trong nhiều trường hợp không được bảo đảm, chưa kể là có định kiến, thành kiến đối với bị can, bị cáo, không theo tư duy suy đoán vô tội.

“Chừng nào còn ép cung, bức cung, chừng nào nguyên tắc suy đoán vô tội còn không được áp dụng một các triệt để, chừng nào quyền có người bào chữa của bị can, bị cáo, người bị tạm giam, tạm giữ không được bảo đảm đúng như luật định, chừng ấy vẫn còn những trường hợp như ông Chấn” - Luật sư Trương Trọng Nghĩa nhận định.

Bản thân Đại tướng Trần Đại Quang, Bộ trưởng Bộ công an khi trả lời báo chí bên lề Quốc hội nêu rõ, quá trình điều tra, truy tố, xét xử đòi hỏi các cơ quan bảo vệ pháp luật phải tuân thủ nguyên tắc “trọng chứng hơn trọng cung”; mỗi chứng cứ đều được điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán và hội thẩm với tinh thần trách nhiệm kiểm tra, xem xét, đánh giá đảm bảo khách quan, toàn diện về tất cả các tình tiết của vụ án theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định.

“Trong các giai đoạn tố tụng hình sự, kể cả ở giai đoạn thi hành án, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án có trách nhiệm phát hiện và khắc phục kịp thời những sai sót, vi phạm, nhất là oan, sai. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự của Nhà nước ta rất chặt chẽ, đầy đủ, cụ thể; cho nên nếu để xảy ra oan, sai, thì đó là điều rất đáng tiếc. Sắp tới, vụ việc liên quan đến phạm nhân Nguyễn Thanh Chấn, Tòa án nhân dân tối cao sẽ xem xét lại bản án đã có hiệu lực pháp luật theo trình tự tái thẩm”, Bộ trưởng Trần Đại Quang cho biết.

“Nếu Tòa án kết luận phạm nhân Nguyễn Thanh Chấn bị kết tội oan, thì phải minh oan, xin lỗi, khôi phục đầy đủ quyền lợi hợp pháp và bồi thường cho người bị kết tội oan; xử lý nghiêm người phạm tội; đồng thời, phải điều tra, làm rõ nguyên nhân dẫn đến oan sai, xác định trách nhiệm, xử lý nghiêm minh các tập thể, cá gây oan đối với ông Nguyễn Thanh Chấn theo quy định của pháp luật”.

Lê Tùng (ghi)