Theo quy định hiện hành, các dự án mang tính thí điểm sẽ được hưởng một số cơ chế, chính sách ưu đãi. Tuy nhiên đối với hai Dự án alumin Lâm Đồng và alumin Nhân Cơ của Vinacomin đến nay vẫn còn một số ưu đãi chưa được hưởng, đồng thời một số quy định hiện hành cũng chưa phù hợp với đặc thù của hai dự án này. Thực tế ra sao và cách giải quyết của Tập đoàn thế nào là nội dung cuộc trao đổi giữa Tổng giám đốc Lê Minh Chuẩn với Tạp chí Than Khoáng sản Việt Nam.

Phát triển ngành công nghiệp khai thác và chế biến Bauxite là chủ trương đúng đắn, cần thiết và phù hợp đã được Ðảng, Nhà nước xem xét thận trọng, giao cho Vinacomin tổ chức triển khai. Vì đây là một lĩnh vực công nghiệp mới mẻ, Việt Nam chưa có kinh nghiệm, nên quan điểm chỉ đạo là trước hết phải làm tốt công tác quy hoạch, trong quá trình thực hiện quy hoạch, nếu phát sinh bất cập thì phải kịp thời xem xét để điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp, phải làm thí điểm và đi từ quy mô nhỏ lên dần quy mô lớn. Theo quy định hiện hành, các dự án mang tính thí điểm sẽ được hưởng một số cơ chế, chính sách ưu đãi. Tuy nhiên đối với hai Dự án alumin Lâm Đồng và alumin Nhân Cơ của Vinacomin đến nay vẫn còn một số ưu đãi chưa được hưởng, đồng thời một số quy định hiện hành cũng chưa phù hợp với đặc thù của hai dự án này. Thực tế ra sao và cách giải quyết của Tập đoàn thế nào là nội dung cuộc trao đổi giữa Tổng giám đốc Lê Minh Chuẩn với Tạp chí Than Khoáng sản Việt Nam.

Tổng giám đốc Vinacomin Lê Minh Chuẩn

PV: Thưa ông! Được biết trong bộn bề thách thức tác động đến hai dự án thí điểm mở ra một ngành công nghiệp mới cho đất nước, Vinacomin còn đang phải đối mặt với cả những thách thức từ chính cơ chế, chính sách?

Tổng giám đốc Lê Minh Chuẩn: Hai Dự án Alumin Lâm Đồng và Alumin Nhân Cơ là các dự án thí điểm đầu tiên về chế biến sâu khoáng sản Bauxite, với công nghệ phức tạp, có quy mô lớn trong ngành khai khoáng Việt Nam, được đầu tư trên địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn (theo quy định tại Phụ lục II: Danh mục địa bàn ưu đãi đầu tư, ban hành kèm theo Nghị định số 108/2006/NĐ-CP ngày 22/9/2006 của Chính phủ). Theo quy định hiện hành, các dự án này sẽ được hưởng các cơ chế, chính sách ưu đãi như: Được hưởng các ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập doanh nghiệp; Được hưởng ưu đãi về thuế nhập khẩu đối với hàng hóa nhập khẩu theo quy định của pháp luật về thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; Được miễn, giảm tiền thuê đất theo quy định của pháp luật về đất đai và pháp luật về thuế; Được vay tín dụng đầu tư của Nhà nước, hỗ trợ sau đầu tư; Và một số cơ chế, chính sách ưu đãi khác theo quy định.

Hiện nay Dự án Alumin Lâm Đồng đã cơ bản hoàn thành, đã chạy thử có tải, đã có sản phẩm bán ra thị trường. Dự án Alumin Nhân Cơ đã thực hiện được trên 52% tổng khối lượng và dự kiến sẽ đưa vào sản xuất cuối quý III/2014. Hai dự án này cũng đã được hưởng một số cơ chế, chính sách ưu đãi theo quy định hiện hành trên như: Được miễn, giảm tiền thuê đất theo quy định của pháp luật về đất đai và pháp luật về thuế; Được hưởng ưu đãi về thế nhập khẩu đối với máy móc, thiết bị nhập khẩu… Tuy nhiên vẫn còn một số cơ chế, chính sách ưu đãi theo quy định hiện hành mà hai dự án này đến nay vẫn chưa được hưởng, đồng thời một số quy định hiện hành cũng chưa phù hợp với đặc thù của hai dự án này.

PV: Cụ thể là sao thưa ông?

Tổng giám đốc Lê Minh Chuẩn: Thứ nhất, tôi muốn nói đến vấn đề vay tín dụng đầu tư của Nhà nước, hỗ trợ sau đầu tư. Hai dự án Alumin Lâm Đồng và Nhân Cơ đều thuộc đối tượng được vay hoặc được hỗ trợ (lãi suất) sau đầu tư từ nguồn tín dụng đầu tư của Nhà nước, song đến nay vẫn chưa được hưởng các ưu đãi trên. Cụ thể Nghị định số 75/2011/NĐ-CP ngày 30/8/2011 của Chính phủ ''Về tín dụng đầu tư và tín dụng xuất khẩu của Nhà nước'' quy định tại Chương II: Tín dụng đầu tư của Nhà nước:

Điều 5: Đối tượng cho vay là Chủ đầu tư có dự án đầu tư thuộc Danh mục các dự án vay vốn tín dụng đầu tư được ban hành kèm theo Nghị định này.

Điều 12: Đối tượng được hỗ trợ sau đầu tư: Là các chủ đầu tư có dự án trong Danh mục dự án được vay vốn tín dụng đầu tư.

Cả hai dự án Alumin Lâm Đồng và Nhân Cơ đều nằm trong "Danh mục các dự án vay vốn tín dụng đầu tư'' ban hành kèm theo Nghị định số 75/2011/NĐ - CP  nêu trên, do cả hai dự án đều đầu tư trên địa bàn có điều kiện KT-XH đặc biệt khó khăn. Mặc dù thuộc đối tượng được vay từ nguồn tín dụng đầu tư của Nhà nước, song cho đến nay, đề nghị của Vinacomin về vay tín dụng đầu tư của Nhà nước cho hai Dự án chưa được giải quyết. Để có vốn đầu tư cho hai Dự án, hiện Dự án Alumin Lâm Đồng đang thu xếp vốn từ các nguồn vốn vay thương mại trong và ngoài nước, nguồn phát hành trái phiếu và nguồn tự có của Vinacomin với lãi suất trung bình từ 4-5%/năm đối với tiền USD và 13%/năm đối với tiền VND. Dự án Alumin Nhân Cơ đang thu xếp vốn từ nguồn phát hành trái phiếu và nguồn tự có của Tập đoàn với lãi suất trung bình khoảng 12%/năm đối với tiền VND. Hiện tại thị trường vốn trong và ngoài nước đều đang rất khó khăn, việc vay vốn rất khó và lãi vay cao, thời gian trả nợ ngắn, làm ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả của hai Dự án, đặc biệt là Dự án Alumin Nhân Cơ.

Thứ hai là vấn đề miễn thuế nhập khẩu đối với nguyên liệu trong nước chưa sản xuất được hoặc phải nhập khẩu cho dự án:

Xút (NaOH) và chất trợ lắng là hai nguyên liệu được nhập khẩu để sản xuất alumin cho hai Dự án Alumin Lâm Đồng và Nhân Cơ. Theo thiết kế, hai Dự án này đều sử dụng các chất trợ lắng (phục vụ lắng rửa bùn đỏ của nhà máy alumin và lắng rửa quặng đuôi của nhà máy tuyển quặng bauxite), do các Tập đoàn hóa chất nước ngoài sản xuất, bao gồm các loại: DW232, CM100…(do Tập đoàn SNF Floerger sản xuất); Nalco®85035 plus, Nalco®DVS4F035…(do tập đoàn NALCO sản xuất). Theo văn bản số 339/CHC- CSPT ngày 28/8/2013 của Cục Hóa chất Bộ Công thương ''V/v thông tin về các đơn vị sản xuất chất trợ lắng phục vụ khai thác chế biến bauxite - alumin'', tại Việt Nam hiện chưa có đơn vị nào sản xuất các chất trợ lắng trên hoặc loại tương tự nên Tập đoàn đã phải nhập khẩu toàn bộ chất trợ lắng. Tuy trong nước cũng có sản xuất được xút, song lượng xút có chất lượng (hàm lượng NaOH) đáp ứng được yêu cầu của hai dự án trên là rất nhỏ (chỉ khoảng 5%), còn lại chủ yếu phải nhập khẩu.

Theo quy định được miễn thuế nhập khẩu, cụ thể tại Nghị định số 87/2010/NĐ-CP ngày 13/8/2010 của Chính phủ ''Quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu''quy định:

Chương 3:  Miễn thuế, xét miễn thuế, giảm thuế, hoàn thuế.

Khoản 14 Điều 12 ''Miễn thuế'': Nguyên liệu, vật tư, linh kiện trong nước chưa sản xuất được nhập khẩu để sản xuất của các dự án đầu tư vào lĩnh vực đặc biệt khuyến khích đầu tư quy định tại Phụ lục I ban hành kèm theo Nghị định này hoặc địa bàn có điều kiện KT-XH đặc biệt khó khăn được miễn thuế nhập khẩu trong thời hạn 05 (năm) năm, kể từ ngày bắt đầu sản xuất. Dự án Alumin Lâm Đồng và Nhân Cơ đều là các dự án đầu tư trên địa bàn có điều kiện KT-XH đặc biệt khó khăn, do vậy được miễn thuế nhập khẩu nguyên liệu xút và chất trợ lắng trong thời hạn 05 năm, kể từ ngày bắt đầu sản xuất nhưng hiện tại vẫn chưa được hưởng ưu đãi này...

Nhà máy sản xuất alumina Tân Rai của Vinacomin

PV: Thế còn vấn đề phí môi trường đối với khai thác quặng bauxite thì sao, thưa ông?

Tổng giám đốc Lê Minh Chuẩn: Đây chính là điểm chưa hợp lý và không phù hợp với đặc thù khai thác quặng bauxite. Giá thành khai thác 1 tấn quặng bauxite nguyên khai là từ 40.000÷50.000 đồng/tấn (chưa kể các loại thuế, phí), trong khi việc áp mức phí môi trường từ 30.000÷50.000 đ/tấn (tương đương 51.000÷85.000 đồng/m3) là quá cao, lên tới gần 100% giá thành khai thác quặng bauxite (phí môi trường đối với khai thác than hiện chỉ khoảng 1,0% giá thành khai thác).

Quy trình khai thác quặng bauxite (để sản xuất alumin) tương tự như khai thác đất (để san lấp, xây dựng công trình, hoặc làm gạch, ngói), tuy nhiên phí môi trường đối với khai thác quặng bauxite lại cao gấp 25÷30 lần khai thác đất. Khung mức phí theo qui định tại Nghị định số 74/2001/NĐ-CP ngày 25/8/2011 của Chính phủ đối với khai thác đất để làm vật liệu san lấp chỉ từ 1.000 - 2.000 đồng/m3...

PV: Như vậy là đã rõ. Để gỡ khó cho hai dự án trên hay nói cách khác trả lại cho nó những gì xứng đáng được hưởng để mở ra triển vọng cho một ngành công nghiệp đầy tiềm năng của đất nước, Vinacomin đã có kiến nghị gì với chính phủ?

Tổng giám đốc Lê Minh Chuẩn: Trong giai đoạn thí điểm này, hơn bao giờ hết các dự án khai thác, chế biến sâu khoáng sản Bauxite cần được áp dụng cơ chế, chính sách phù hợp. Chính vì vậy vừa qua Tập đoàn đã có văn bản đề nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các Bộ, Ngành có liên quan xem xét giải quyết để Vinacomin: được vay vốn tín dụng đầu tư của Nhà nước từ Ngân hàng Phát triển Việt Nam, được hưởng hỗ trợ sau đầu tư; được bảo lãnh vay vốn khoản vay thương mại nước ngoài (Dự án alumin Lâm Đồng đã được bảo lãnh, Dự án alumin Nhân Cơ Vinacomin đang xúc tiến việc vay vốn thương mại nước ngoài). Đồng thời, đề nghị Chính phủ chỉ đạo các Bộ, Ngành liên quan xem xét cho phép miễn thuế nhập khẩu nguyên liệu xút (NaOH) và chất trợ lắng cho hai dự án trong thời gian 05 năm, kể từ ngày bắt đầu sản xuất của mỗi dự án.

Đặc biệt, để giảm thiểu khó khăn cho hai dự án và phù hợp với đặc thù khai thác quặng bauxite, Tập đoàn đề nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các Bộ, Ngành có liên quan điều chỉnh việc thu đối với khai thác quặng bauxite theo hướng: Tối đa là 4.000 đ/tấn quặng bauxite nguyên khai (tương đương gần 7.000 đ/m3), bằng khoảng 10% giá thành khai thác quặng bauxite.

PV: Xin cảm ơn ông!