Bảo Dân (NLM số 227)

Nhiều bộ, ngành đã đề xuất hoặc trực tiếp ban hành các quy định xa rời thực tế, thiếu khả thi, cá biệt còn trái luật như báo chí đã nêu. Những văn bản như vậy ảnh hưởng nghiêm trọng đến mục tiêu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, làm xói mòn lòng tin của nhân dân, mất uy tín của Đảng, Nhà nước, giảm hiệu lực quản lý xã hội. Do không khả thi nên nhiều quy định có cũng như không, tạo tình trạng nhờn pháp luật.

Có những quy định bất hợp lý dù mới chỉ dưới dạng dự thảo nhưng đã gây xáo trộn tâm lý, đời sống người dân, ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất kinh doanh vì doanh nghiệp và người dân thường đón đầu xu hướng thay đổi chính sách để điều chỉnh tiêu dùng, định hướng sản xuất kinh doanh. Đại biểu Lê Thị Nga cũng đã chỉ ra một phần thực trạng trên là do chất lượng của công tác thẩm định và kiểm tra văn bản. Công tác thẩm định của Bộ Tư pháp và các bộ, ngành theo thẩm quyền chưa tốt, giữ vai trò gác cổng nhưng đã để lọt lưới khá nhiều.

Đại biểu Quốc hội Lê Thị Nga (đại biểu tỉnh Thái Nguyên) Ảnh: HLong

Ý kiến của đại biểu Lê Thị Nga tại diễn đàn càng làm rõ thêm một thực trạng được báo chí và cử tri phản ánh: chế tài xử phạt là cần thiết, nhưng cách xây dựng chính sách lại làm cho người dân cảm thấy chính sách nặng về xử phạt  mà chưa bảo đảm tính công bằng, nghiêm minh. Xử phạt chỉ là biện pháp cuối cùng để chính sách đi vào cuộc sống. Đặc biệt là chỉ nên áp dụng sau khi Nhà nước đã đảm bảo đủ điều kiện cho người dân tự giác chấp hành.

Thật vậy, suốt từ khi quy định bắt buộc đội mũ bảo hiểm khi đi xe máy được thi hành, các cơ quan có trách nhiệm như công thương, khoa học công nghệ đã buông lỏng quản lý chất lượng và quản lý thị trường ngay từ khâu nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh mặt hàng này. Đến khi Ủy ban An toàn giao thông quốc gia lên tiếng rốt ráo mới phát hiện số mũ không đảm bảo chất lượng tới 70%.

Thế nhưng, trong khi không xử lý nghiêm các cá nhân có trách nhiệm quản lý thị trường, tiêu chuẩn chất lượng thì lại đề xuất xử phạt người tiêu dùng khi sử dụng mũ bảo hiểm kém chất lượng. Mặt khác, nhiều văn bản ban hành quá chậm lại không kịp thời điều chỉnh nên không theo kịp yêu cầu cuộc sống, tiếp tục gây khó cho cả ba phía cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người dân.

Báo chí thông tin rằng, đã có trường hợp trong  vòng một tháng mà quan chức các bộ liên tục đưa ra nhiều ý kiến trái chiều về cùng một chính sách khiến cử tri không biết đâu mà lần. Phải chăng điều này thể hiện sự bất nhất, thiếu tầm nhìn và thiếu vai trò điều phối trong tư duy quản lý điều hành. Theo bà Lê Thị Nga, trong một số trường hợp, Bộ Tư pháp tuy đã thể hiện vai trò, chính kiến bằng việc đề xuất tạm dừng ban hành hoặc thực hiện một số chính sách. Song vẫn có trường hợp phản ứng chậm, hoặc không đủ thẩm quyền nên phải đẩy lên Thủ tướng, như việc ghi tên cha mẹ trên chứng minh thư.

Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cũng đặt vấn đề, trách nhiệm thẩm định văn bản lại thuộc về chính pháp chế của bộ, ngành đó, nên không loại trừ chính các bộ, ngành vì lợi ích cục bộ, muốn tạo thuận lợi cho mình nên đẩy cái khó cho người dân.

Có thể kể ra rất nhiều chính sách đã ban hành hoặc chuẩn bị ban hành như chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, bảo đảm giá đền bù sát với giá thị trường nhưng giá thị trường là giá nào thì rất tùy tiện, trở thành nguyên nhân khiếu kiện kéo dài. Rồi các quy định giá gửi xe, phạt hút thuốc lá nơi công cộng, xử phạt ngoại tình, phạt nguội vi phạm Luật Giao thông, định ra một số loại phí đánh vào đầu phương tiện giao thông.

Gần đây nhất là chính sách cho phép thí sinh quay phim, chụp ảnh, ghi âm nhân danh chống tiêu cực trong phòng thi… đều tỏ ra bất cập. Nhiều điều luật đang được Quốc hội thảo luận nhằm sửa đổi, bổ sung một số điều của hàng loạt bộ luật đều có lý do cơ bản là không đáp ứng yêu cầu phát triển của cuộc sống.

Người dân cho rằng, các cơ quan soạn thảo muốn hoàn thành chỉ tiêu ban hành chính sách và còn do một số công chức tham mưu, soạn thảo, thẩm định có dấu hiệu non kém, quan liêu, năng lực hạn chế…

Trong thực tế, có hiện tượng rất đáng quan tâm là hàng chục năm nay chưa thấy cán bộ nào bị thôi việc hay giáng chức, bồi thường do ban hành văn bản sai đề nghị Quốc hội sớm tiến hành giám sát tối cao về chấp hành luật, ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Đã đến lúc cần xây dựng cơ chế thẩm định thông tư khách quan hơn, tiến tới bổ sung vào luật và tăng thẩm quyền cho cơ quan kiểm tra văn bản sau khi ban hành.

Chính sách ban hành không thể là sản phẩm xa rời thực tế, có lợi cho cơ quan ban hành, gây khó khăn, tổn hại cho dân.

B.D