Khi thu không đủ chi

Mục tiêu tổng quan của Quy hoạch điện VII là: Điện đi trước một bước, đáp ứng đầy đủ nhu cầu của nền kinh tế. Tuy nhiên, theo tính toán của giới chuyên gia, để thực hiện được mục tiêu này, trong giai đoạn 2010-2020, nhu cầu vốn của ngành điện sẽ lên tới 5 tỉ USD/năm và sẽ tăng lên 7,5 tỉ USD trong giai đoạn 2021-2030. Với riêng EVN, trong giai đoạn 2011-2015, nhu cầu vốn đầu tư của Tập đoàn cũng lên tới hơn 500 ngàn tỉ đồng, bình quân khoảng 100 ngàn tỉ đồng/năm. Trong đó, theo dự kiến, EVN sẽ dành 60,5% đầu tư cho nguồn điện, 17,8% vốn cho lưới điện truyền tải, 20,7% vốn cho đầu tư lưới điện phân phối trung, hạ thế và đầu tư cho các công trình khác là 1%...

PGS.TS Đàm Xuân Hiệp - Tổng thư ký Hội Điện lực Việt Nam đánh giá, đây là con số đầy thách thức với ngành điện nói chung và EVN nói riêng, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam hiện đang là một trong những nước có giá điện thấp nhất trên thế giới nên lợi nhuận của ngành điện không đủ để tích lũy hoặc tái đầu tư.

Ngành điện rất cần được chia sẻ

Ông phân tích: Về nguyên tắc, vốn cho phát triển ngành điện có thể huy động từ tích lũy của ngành, vay vốn trong nước và ngoài nước hay từ các ngân hàng hoặc phát hành trái phiếu; đầu tư tư nhân hoặc phát hành cổ phiếu và đầu tư bằng vốn ngân sách… trong đó chỉ có 3 cách đầu là được các nước áp dụng còn cách thứ tư chỉ tồn tại dưới thời kinh tế kế hoạch tập trung và bao cấp. Tuy nhiên, thực tế ở Việt Nam, dù đã vận dụng cả 3 cách làm trên nhưng ngành điện vẫn phát triển một cách đầy khó khăn.

Nguyên nhân sâu xa được PGS.TS Đàm Xuân Hiệp chỉ ra cho tình trạng này là do giá điện ở nước ta còn thấp, mới chỉ bằng khoảng 60-70% chi phí biên dài hạn. Ông đưa dẫn chứng, theo biểu giá năm 2008, nước có giá điện bán cho sinh hoạt cao nhất là Nhật Bản với 20 cents/kWh, tiếp đến là Singapore và Hàn Quốc, 14,3 cents và 10,2 cents/kWh. Nước có giá bán điện dân dụng thấp là Ấn Độ và Kazakhstan, đạt 4,7 cents và 4,3 cents/kWh. Thái Lan, Indonesia cũng có giá điện sinh hoạt cao hơn Việt Nam
20-30%.

“Do giá điện thấp nên lợi nhuận ngành điện không thể tích lũy hoặc tích lũy không đủ cho tái đầu tư và phải dựa chủ yếu vào nguồn vốn khấu hao. Cũng do giá thấp nên thời gian trả nợ vốn vay ngân hàng thường kéo dài. Bởi vậy, nhiều ngân hàng khó có thể chấp nhận giải ngân, chưa kể hầu hết các ngân hàng ở Việt Nam còn yếu về năng lực trong khi các ngân hàng nước ngoài gần như chưa vào cuộc” - PGS.TS Đàm Xuân Hiệp nhấn mạnh.

Ngoài ra, ông cũng cho rằng, giá bán điện thấp nên bản thân khách hàng tiêu thụ điện cũng không chủ động sử dụng tiết kiệm điện và vô hình trung làm tăng áp lực phát triển sản lượng, hệ thống của ngành điện.

Nói như vậy để thấy rằng, ngành điện nói chung và EVN nói riêng đang phải đối diện với tình trạng thu không đủ bù chi, trong khi, nhu cầu vốn đầu tư lại không ngừng tăng qua từng năm. Theo thông tin từ EVN thì, trong năm 2013, nhu cầu vốn của EVN sẽ lên tới hơn 106.000 tỉ đồng (khoảng 5 tỉ USD), tăng tới 50% so với năm 2012 (năm 2012, EVN đã thực hiện huy động vốn và đầu tư đạt khoảng 71.000 tỉ đồng). Đây thực sự là một thách thức lớn đối với EVN, đặc biệt là trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều khó khăn, Chính phủ tiếp tục áp dụng các giải pháp vĩ mô nhằm kiềm chế lạm phát, hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi sản xuất, kinh doanh và giá điện mới đang trên đà vận hành theo cơ chế thị trường.

“Chia lửa” với điện

Trao đổi với Báo Năng lượng Mới, một lãnh đạo của EVN cho biết: Để thực hiện khối lượng vốn đầu tư quá lớn như trên, EVN yêu cầu các ban quản lý dự án đôn đốc và giám sát chặt chẽ đối với các nhà thầu thi công, nhà thầu cung cấp thiết bị; nghiệm thu nhanh khối lượng, thanh toán kịp thời cho các nhà thầu. Đặc biệt là phối hợp chặt chẽ với các cấp chính quyền địa phương, tranh thủ sự hỗ trợ từ các bộ, ngành để tập trung giải phóng mặt bằng và tái định cư.

Trong năm 2013, EVN phấn đấu hoàn thành thủ tục và đàm phán với các tổ chức tài chính và ngân hàng nước ngoài để ký kết khoảng 2,58 tỉ USD cho các dự án điện, đồng thời tiếp tục làm việc với các ngân hàng trong nước đã được Chính phủ chỉ đạo cho các dự án điện vay vốn để vay được khoảng 11 nghìn tỉ đồng cùng với phát hành trái phiếu trong nước để huy động vốn. EVN cũng xúc tiến giải ngân nhanh các nguồn vốn ODA đã có hiệu lực để vận động các khoản vay ODA mới. Ngoài ra, EVN cũng đang kiến nghị Chính phủ tiếp tục bố trí vốn ngân sách Nhà nước để EVN có đủ vốn triển khai các dự án cấp điện cho vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc đã được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận.

Còn theo đại diện của Bộ Công Thương, để giải quyết nhu cầu vốn, ngành điện cần mở rộng việc liên doanh trong và ngoài nước nhằm thu hút các nhà đầu tư nước ngoài và trong nước tham gia xây dựng phát triển các dự án điện. Thực hiện cổ phần hóa các doanh nghiệp ngành điện, Nhà nước không cần giữ 100% vốn. Đặc biệt, tăng cường thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào phát triển các dự án điện. Tăng cường thu hút các nguồn vốn nước ngoài, bao gồm: vốn viện trợ phát triển chính thức ưu đãi, viện trợ phát triển chính thức không ưu đãi, vay thương mại.

Ngoài ra, theo PGS.TS Đàm Xuân Hiệp thì biểu giá bán điện nên thay đổi theo trình tự, dân dụng và thương mại cao nhất, tiếp đến là công nghiệp và sau cùng là nông nghiệp và các hộ nghèo. Tuy nhiên, điều này cũng phải hết sức lưu ý vì nó đi ngược với nguyên lý bù chéo giá điện mà nhiều người đang muốn xóa bỏ. Một cách buộc sử dụng tiết kiệm điện khác nữa là việc định giá điện theo thời gian sử dụng, đây là cách nhiều nước tiên tiến đã áp dụng từ lâu nay. Việc định giá theo thời gian sử dụng buộc người dùng phải luôn quan tâm đến cách sử dụng điện, quan tâm đến chế độ sử dụng hợp lý của các thiết bị điện. Ngoài ra, cũng có thể có quy định về cơ chế tự động điều chỉnh giá hằng năm theo mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng hoặc chỉ số lạm phát của năm trước đó.

Trong khi chờ những thay đổi từ chính sách cũng như hỗ trợ từ nền kinh tế, ngành điện rất cần sự cảm thông, chia sẻ từ xã hội!

Thanh Ngọc