Tố nữ - Tranh dân gian Hàng Trống

Triển lãm “Nét xuân 2016- Di sản văn hóa tranh dân gian Việt Nam” giới thiệu khoảng 200 tài liệu, hiện vật cổ, tư liệu, phim ảnh có giá trị về văn hóa tranh dân gian và gốm Nam Bộ Việt Nam được nhà sưu tập Nguyễn Thị Thu Hoà, chủ nhân Bảo tàng tư nhân gốm sứ Hà Nội dày công sưu tầm, tuyển chọn, nghiên cứu và phục dựng dựng trong thời gian dài với ý thức giữ gìn và trân trọng di sản văn hóa Việt Nam.

Đến với triển lãm, công chúng thủ đô và du khách được chiêm ngưỡng một bộ sưu tập tranh dân gian Việt Nam với các dòng tranh đặc sắc như: Đông Hồ, Hàng Trống, Kim Hoàng, Làng Sình…Đặc biệt, lần đầu tiên dòng tranh Đồ Thế và tranh Kính Nam Bộ được giới thiệu tới người xem.

Theo nhà sưu tập Nguyễn Thị Thu Hòa chia sẻ: “Dân tộc ta có truyền thống là cứ mỗi một dịp Tết đến, xuân về thì thường trang trí lại nhà cửa và có phong tục là mua tranh Tết về treo cho ấm cúng và cầu mong một năm mới an khang, thịnh vượng, tốt hơn và đẹp hơn năm cũ...”

Tranh dân gian Đông Hồ

Tranh dân gian Đông Hồ là dòng tranh dân gian quen thuộc với người dân Bắc Bộ mang tính biểu trưng, trang trí nhưng vẫn giữ được những nét mộc mạc gần gũi. Các bức tranh ghi lại tất cả những gì diễn ra trong cuộc sống đời thường cũng như các mối quan hệ xã hội ở nông thôn Bắc Bộ. Đây là một trong những dạng tư liệu lưu giữ lại những nét văn hóa truyền thống của dân tộc.

Cóc múa lân (tranh Đông Hồ)

Các bức tranh Đông Hồ như Mẹ con lợn, Đám cưới chuột, Thày đồ Cóc, Chọi trâu… vốn đã vô cùng quen thuộc với khán giả. Ra đời từ khoảng thế kỷ 16, 17, dòng tranh này là nghề truyền thống của làng Đông Hồ (Bắc Ninh) và được công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia vào năm 2012.

Một số tác phẩm tranh hàng Trống được trưng bày ở triển lãm

Tranh Hàng Trống xưa kia được làm ra chủ yếu để phục vụ thị hiếu nghệ thuật của tầng lớp thị dân, quý tộc Thăng Long. Tranh hàng Trống có hai loại tranh chính đó là: tranh thờ và tranh Tết. Tranh thờ dùng trong sinh hoạt tín ngưỡng phục vụ đền phủ của Đạo giáo, Đạo Mẫu. Tranh Tết có nhiều đề tài như chúc phúc, tứ quý...

Tranh Hàng Trống là dòng tranh dân gian nổi bật tại Hà Nội và có thời kỳ phát triển cực thịnh vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20. Đây là dòng tranh sử dụng kỹ thuật nửa in nửa vẽ, dùng màu thuốc nước và tô bằng bút lông.

Bát âm (tranh làng Sình)

Tranh dân gian làng Sình thuộc xã Phú Mậu, huyện Phú Vang, thành phố Huế, là dòng tranh thờ theo các tín ngưỡng cổ. Tranh Sình chỉ có một ván in nét lấy hình và các máng đen, in đen và đôi khi có điểm xuyết những vạch màu.

Điểm khác biệt của tranh làng Sình với các dòng tranh Đông Hồ, hàng Trống, Kim Hoàng đó là tranh làng Sình được dùng để thờ cúng, cúng xong sẽ đốt. Duy nhất chỉ có bức tranh “Tượng Bà” là được thờ suốt một năm, sang năm sau mới thay tranh mới.

Bản khắc, tranh dân gian Kim Hoàng (phục chế theo mẫu của Pháp)

Tranh Kim Hoàng "Gà trống" phục chế theo mâu của Pháp

Dòng tranh dân gian Kim Hoàng (Hoài Đức – Hà Nội) được hình thành vào nửa sau thế kỷ 18. Thời đó, người dân nơi đây nhận thấy rằng tranh Đông Hồ và tranh hàng Trống không phù hợp lắm về gu thẩm mỹ và túi tiền. Bởi vậy, tranh Kim Hoàng được ra đời từ đây. Ở tranh Kim Hoàng, các nghệ nhân chỉ sử dụng một bản khắc để in nét đen lên giấy sau đó sẽ tùy ý sáng tạo, tự do chấm phá tạo nên những tác phẩm khác nhau. Mỗi bức tranh lại có những nét đẹp rất riêng. Đây là một trong những điểm được yêu thích nhất của tranh Kim Hoàng.

Hiện nay, tranh Kim Hoàng chỉ còn lại một vài bức tranh, trong đó có những bức in trong tài liệu xuất bản của người Pháp.

Một số tác phẩm của dòng tranh kiếng Nam Bộ.

Tranh kiếng Bát Tiên

Tranh kiếng Nam Bộ có mặt ở cung đình Huế từ thời Nguyễn, đó là các sản phẩm mỹ nghệ ký kiểu đặt hàng, nhập khẩu. Phải đến thế kỷ 20, dòng tranh kiếng Nam bộ - dòng tranh kiếng chợ lớn mới ra đời.

Tranh kiếng khá đa dạng: Tranh thờ tổ tiên, tranh Thần, Phật, tranh cảnh vật trang trí nội thất, tranh chúc tụng... đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng và mĩ thuật của công chúng khắp vùng Đông Nam Bộ và Tây Nam Bộ. Tuy nhiên, tranh kiếng ngày nay đang mất dần sự quan tâm của đông đảo người dân, cần có những biện pháp để bảo tồn.

Bên cạnh giới thiệu các bộ sưu tập tranh dân gian, triển lãm còn trưng bày các tư liệu phim, ảnh về nghệ nhân và các làng nghề, các dòng tranh dân gian; sưu tập mộc bản tranh làng Sình cổ, sưu tập bản khắc tranh Kim Hoàng, trình diễn kỹ thuật in, vẽ tranh Đông Hồ, hàng Trống.

Triển lãm thu hút sự quan tâm của du khách

Triển lãm “Nét xuân 2016- Di sản văn hóa tranh dân gian Việt Nam” được diễn ra đến ngày 16/2 tới tại Trung tâm Giao lưu văn hóa phố cổ Hà Nội, 50 Đào Duy Từ, Hà Nội. Trong thời gian trưng bày, Ban tổ chức dự kiến sẽ tổ chức buổi tọa đàm khoa học “Di sản tranh dân gian Việt Nam- Giá trị lịch sử văn hóa và phương hướng bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa dân gian Việt  Nam”.