Săn ong ruồi trên cao nguyên xanh

Ksor But, mới 25 tuổi nhưng đã có thâm niên gần 10 năm rong ruổi săn ong ruồi. Nhà But trong một nông trại ở Ia Khươl (Chư Păh, Gia Lai) giáp với Kon Tum và vùng rừng Đắk Đoa, đây là vùng nhiều ong ruồi. But bảo săn ong ruồi khổ nhất là quá trình tìm được chúng. Người săn phải leo rừng, lội suối, chui vào bụi rậm... mới có thể tìm được tổ ong ruồi.

Săn mật ong ruồi là một kỳ công

Thời điểm này là lúc ong tìm về đóng tổ trên khắp các cánh rừng Tây Nguyên. Tuy nhiên, để tìm được một tổ ong rừng không đơn giản, nhiều toán thợ săn đã phải luồn rừng ngày này qua ngày khác. Cánh săn ong chỉ cần nhìn vào tổ ong là có thể biết được tổ nào nhiều hay ít mật. Tổ đóng ở những cây gỗ càng cứng thì mật càng đẹp và chất lượng tốt.

Sáng sớm, tôi theo But và hai người khác trong làng đi vào rừng săn ong. Đồ nghề của But chỉ đơn giản là cây đuốc có quấn lá bo phía ngoài, vài sợi dây thừng để leo cây. Chỉ vậy thôi. But bảo phải mang lửa và cây đuốc để đuổi ong. Khói của lá cây bo sẽ làm cho ong bị cay mắt và bay tản ra, dễ lấy tổ ong...

Giữa trưa, But chạy nhanh đến khe nước nhỏ ngay vách núi, đàn ong ruồi xuống lấy nước cất cánh vù vù rồi bay về phía núi xa, But theo hướng ong bay tìm ra tổ của chúng. But bảo, người săn ong muốn tìm thấy tổ ong phải có kinh nghiệm tìm con ong thợ, nhìn hướng bay và đi theo về tổ. “Thợ săn phải dày công lùng sục, tìm chỗ ong lấy mật, hút nước, đón hướng ong bay tới đâu. Trong tiếng gió có thể ngửi thấy mùi mật, nhìn theo hướng ong bay có thể đoán định được tổ ong nằm ở đâu”, But nói.

But và những người đồng hành băng qua một con suối nhỏ, leo lên quả đồi thấp. Ở lưng chừng đồi, But chỉ cho tôi thấy một tổ ong ruồi nằm ẩn sâu bên trong một tán xoài lớn. But thoăn thoắt leo lên cây, vươn ra cành có tổ ong. Nghe động, cả ngàn con ong bay vù vù kín cả một lùm cây to. But vẫn tỉnh như... ruồi, ung dung và chỉ một loáng, tổ ong đã nằm gọn trong tay But, mặc cho đàn ong phủ kín cả thân người, But xuống đất mà không một vết ong chích.

Những tổ ong ruồi vừa được săn về

Ong ruồi cùng họ với ong mật, nhưng thân nhỏ, tổ ít con, nọc ít độc, mật rất thơm. Chúng thường làm tổ ở những nơi kín đáo trong hang hốc, bọng cây, lùm bụi thấp hoặc bên suối nước. Cũng có những đàn ong xây tổ trên cây cao hàng chục mét. Trên một nhánh cây cổ thụ, người lấy mật ong như những con kiến. Để loài ong chịu rời tổ, người thợ săn ong phải dùng khói hun để xua đuổi. Sau khi đàn ong đã bay đi hết, người thợ khéo léo cắt cành có tổ ong.

Tìm tổ ong ruồi khó khăn, nhưng để lấy “chiến lợi phẩm” lại rất nhẹ nhàng bởi ong ruồi rất hiền, ít khi đốt người, mà có đốt cũng không đau. Phát hiện ra tổ, chỉ cần dùng cái dao bén chặt cành cây có tổ ong, gạt hết ong bám bên ngoài rồi cầm đi là được. Nếu ong ruồi có bay đuổi theo thì chỉ cần bẻ cành lá đập xua đuổi nhẹ nhàng là ong tản ra hết.

Thành quả sau hơn 4 giờ đồng hồ của But và những người đồng hành là gần chục tổ ong ruồi khá lớn. But bảo, đến mùa lấy mật, một người có thể thu được 500 nghìn đến 1 triệu đồng cho một chuyến đi kéo dài 1-2 ngày. Thế nhưng không phải ai cũng có thể kiếm được số tiền ấy dễ dàng. Trước đây, ong ruồi có nhiều nên nghề săn mật ong ruồi cũng kiếm ra nhiều tiền. Nhưng thời gian gần đây, người ta phá rừng làm rẫy, máy móc vào rừng nhiều gây tiếng động nên ong “bỏ xứ” đi hết. Dù có người đặt hàng mật ong ruồi với giá cao mà thợ săn ong đi tìm khắp các cánh rừng cũng không có đủ để giao.

Mật ong ruồi có giá khá cao

Mang gần chục tổ ong về làng, dọc đường đi, But và những người bạn đã bán được hết số tổ ong. Bởi khi thấy ong nguyên tổ được đưa về, rất nhiều người đã dừng lại hỏi mua ngay tại chỗ. But mừng lắm, bảo: “Mỗi lít mật ong ruồi nguyên chất được bán với giá 1,6 triệu đồng. Trước kia, mật ong ruồi nhiều thì người ta vắt mật luôn ngay tại rừng. Nay mật ong ruồi càng ngày càng ít đi, tình trạng làm mật giả tràn lan, nên người ta phải để nguyên tổ mang về thì người mua mới tin”.

Tổ ong ruồi nhỏ có đường kính cỡ gang tay người lớn, giá bán khoảng 100.000 đồng, tổ lớn đường kính đến 2-3 gang tay được bán với giá 200.000-300.000 đồng. Tổ ong ruồi thường có hình tròn, dẹp. Mỗi tổ chứa chừng 50-100ml mật màu vàng óng. Mật ong ruồi khai thác ngoài thiên nhiên rất thơm ngon, giá trị dinh dưỡng vượt trội so với mật ong rừng khác hoặc mật ong nuôi trong thùng. Chính vì vậy, giá mật ong ruồi cao gấp đôi mật ong rừng và gấp 3-4 lần mật ong nuôi.

Hiện nay, do giá mật ong ruồi cao nên rất nhiều người đi săn ong, mật ngày càng khan hiếm. Không chỉ mua mật, có người còn mua nguyên tổ, có người còn yêu cầu bắt cả con ong. Do tổ ong ruồi khá nhỏ nên khoảng 5 tổ mới vắt được 1 lít mật, chất lượng tốt gấp nhiều lần so với ong mật.

Song, có điều nghe tưởng là “nghịch lý”: Nghề săn ong ruồi bây giờ không nuôi sống được nhiều người như trước kia.

Minh Ngọc

Hoạt động xã hội - Hình ảnh người lao động dầu khí đẹp, thân thiện

2 doanh nghiệp của Petrovietnam đạt giải thưởng Chất lượng quốc gia năm 2020

Thu ngân sách từ dầu thô quý I/2021 đạt cao

Đồng chí Lê Mạnh Hùng được 100% cử tri tại nơi cư trú tín nhiệm giới thiệu ứng cử ĐBQH