Trong suốt thời gian hoạt động tại Việt Nam, Metro Cash & Carry chưa từng nộp một đồng thuế thu nhập doanh nghiệp nào, dù doanh thu tại thị trường Việt Nam đã tăng từ 600 tỷ đồng năm 2002 lên 14.700 tỷ đồng năm 2013. (Ảnh: nguoiduatin.vn)

Chuyện đầu tư 12 năm lỗ để trốn thuế của Metro Việt Nam

Là doanh nghiệp vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) lớn nhất trong lĩnh vực siêu thị hoạt động tại Việt nam, Tập đoàn Metro đến từ nước Đức với số vốn ban đầu là 120 triệu USD, đã đặt chân đến Việt Nam từ 2002. Metro thực sự đã chiếm lĩnh lĩnh vực bán lẻ dưới hình thức siêu thị cho thị trường rất lớn với hơn 90 triệu dân.

Đến năm 2014, Metro Việt Nam đã rất hùng mạnh trong làng bán lẻ Việt Nam, với hệ thống gồm có 15 chi nhánh, bao gồm 19 trung tâm bán buôn ở 16 tỉnh, thành.

Trước đó, trong suốt thời gian hoạt động tại Việt Nam, Metro Cash & Carry chưa từng nộp một đồng thuế thu nhập doanh nghiệp nào, dù doanh thu tại thị trường Việt Nam đã tăng từ 600 tỷ đồng năm 2002 lên 14.700 tỷ đồng năm 2013. Sự việc ồn ào là lý do ngành Thuế tiến hành thanh tra tại Metro Cash & Carry.

Theo Tổng cục Thuế, kết quả thanh tra trong thời gian 9 năm (từ năm 2003 đến 31/12/2011) đã điều chỉnh giảm lỗ 500,4 tỷ đồng. DN không chỉ có một năm 2010  kinh doanh có lãi như báo cáo mà còn thêm năm 2011 với tổng số tiền 234,8 tỷ đồng. Số tiền lãi này được bù vào số lỗ của các năm (năm 2005 là 73,3 tỷ đồng; năm 2006 là 84,6 tỷ đồng và năm 2007 là 76,9 tỷ đồng)…

Qua thanh tra, cơ quan thuế đã yêu cầu Metro Cash & Carry Việt Nam điều chỉnh giảm lỗ, giảm khấu trừ và truy thu thuế tổng số tiền 507 tỷ đồng, bao gồm điều chỉnh thuế nhà thầu nước ngoài đối với các khoản chi phí bồi hoàn tiền lương trả cho Metro Cash & Carry Đức để trả cho các nhân viên nước ngoài làm việc tại Metro Cash & Carry Việt Nam khoảng 62 tỷ đồng; điều chỉnh giảm khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào đối với khoản tiền thu hỗ trợ quảng cáo, tiếp thị, khuyến mại từ các nhà cung cấp… 110 tỷ đồng; điều chỉnh giảm lỗ đối với khoản chi phí nhượng quyền thương mại, chi phí không phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh, chi phí dự phòng giảm giá hàng tồn kho, chi phí trích lập dự phòng nợ phải thu khó đòi chưa đảm bảo các điều kiện, thủ tục 335 tỷ đồng.

Thua lỗ, nhưng liên tục mở rộng

Ngày 7/8/2015, Tập đoàn Berli Jucker (BJC) của Thái Lan ký thỏa thuận mua lại Metro Việt Nam, việc mua bán, chuyển nhượng là chuyện bình thường giữa các DN.

Nhưng có một điểm đáng lưu ý là rất nhiều tỉnh, thành phố đã “trải thảm đỏ,” trong thời gian ngắn  liên tiếp cấp các khu đất “vàng” cho Metro. Chuỗi 19 siêu thị của Metro mỗi cái lớn ngang một sân vận động quốc gia, chủ yếu nằm tại vị trí đắc địa thuận lợi ở các thành phố.

Nếu theo lẽ thông thường, 12 năm kinh doanh không lãi, chắc chắn một DN sẽ phá sản, dưới góc độ kinh tế, không một DN nào đến Việt Nam đầu tư 12 năm liên tiếp để chịu cảnh thua lỗ.

Vậy tại sao thua lỗ triền miên như Metro công bố, họ lấy đâu ra tiền để tái đầu tư, rồi mở thêm các cơ sở kinh doanh ra hoàng loạt tỉnh, thành phố lớn?

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng, lỗi trước tiên thuộc chính quyền các địa phương. “Tại nhiều thời điểm, Metro chắc chắn có lợi nhuận. Nhưng khi khoản lợi nhuận đó họ chưa kịp nộp cho ngân sách, các địa phương đã vội tạo điều kiện để họ mở rộng nên họ mới báo lỗ,” bà Lan nói.

Theo bà Lan, khi DN nước ngoài báo lỗ, các bộ liên quan phải có chính sách để không cho họ mở rộng hệ thống phân phối một cách quá dễ dàng như thế.

Lo cho DN nội

Theo bà Lan, sau khi BJC thâu tóm Metro, hàng hóa Việt Nam có thể sẽ bị đẩy ra khỏi hệ thống siêu thị Metro. “Từ vụ mua bán cho thấy, nhà đầu tư Thái Lan đang muốn chiếm lĩnh thị trường bán lẻ Việt Nam thông qua hệ thống bán lẻ của Metro.

Sở dĩ có vụ mua bán này là vì họ biết trước biểu thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt (0%) khi thực hiện Hiệp định về Chương trình ưu đãi thuế quan có hiệu lực chung (CEPT) của các nước ASEAN giai đoạn 2008-2013”, bà Lan nói.

Theo bà Lan, điều lạ là, tại sao ở vụ mua bán này, chúng ta lại để cho Metro chuyển quyền sử dụng đất một cách đơn giản và rút êm khỏi Việt Nam như vậy?

Theo các chuyên gia, về kim ngạch xuất khẩu, khu vực DN đầu tư nước ngoài đã chiếm tới 65%, nay thị trường nội địa tiếp tục rơi vào tay các nhà đầu tư nước ngoài, gây khó cho các DN bán lẻ Việt Nam. “Nếu các bộ liên quan không có giải pháp kịp thời, chắc chắn, các DN Việt Nam sẽ thua trắng trên sân nhà”, bà Lan nói.

Các chuyên gia kinh tế cũng quan ngại nhiều DN nội cung cấp hàng hóa cho Metro có thể sẽ phải tìm nguồn tiêu thụ khác, nếu ông chủ người Thái không ưu ái hàng Việt Nam, mà chọn đưa hàng Thái vào hệ thống phân phối.

Theo ông Bùi Kiến Thành, sở hữu Metro, ông chủ người Thái không phải mò mẫm đi làm thị trường, không phải làm thương hiệu, mà tập trung cho phát triển.

“Khi bỏ ra số tiền khủng mua lại Metro, chắc chắn tỷ phú người Thái sẽ phải tính được lời lãi bao nhiêu. Do đó, nếu sau khi về tay ông chủ người Thái, Metro vẫn tiếp tục kêu lỗ, sẽ là chuyện không bình thường”, ông Thành nói.

Đây cũng là một bài học về chuyển giá, trốn thuế của các doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp liên doanh với nước ngoài. Dư luận đều cho rằng việc trốn thuế của các doanh nghiệp FDI là đáng lên án, vì kinh doanh tại Việt Nam, thu được lợi nhuận từ người dân Việt Nam mà không nộp thuế, đóng góp cho Việt Nam là vô đạo đức.

Nhưng vấn đề là các cơ quan chức năng đều biết, tại sao lại không thanh tra từ sớm, đến lúc Metro bán đi rồi mới đi kiểm tra, kết luận trốn thuế hàng ngàn tỷ đồng? Các địa phương thì vẫn ưu ái dành quỹ đất vàng cho Metro để họ bán kiếm lợi nhuận khủng như vậy?