Tại lễ kỷ niệm, các đại biểu đã dâng hương tại Đài tưởng niệm trong khuôn viên di tích; xem bộ phim tư liệu “Nhìn lại 110 năm sự kiện Hà Thành đầu độc”; các nhà nghiên cứu lịch sử, cơ quan chức năng đại diện gia đình các nghĩa sĩ tham gia vụ Hà Thành đầu độc phát biểu ý kiến khẳng định tinh thần quả cảm, khí phách của các nghĩa sĩ vẫn vang vọng, ngời sáng trong lịch sử dân tộc.

110 năm trước, ngày 27/6/1908, anh em bồi bếp và binh lính người Việt thuộc Trung đội Công nhân pháo thủ Hà Nội đã tổ chức đầu độc binh lính Pháp đóng trong thành để phối hợp với nghĩa quân Yên Thế được bố trí ở bên ngoài nhằm giải phóng thành Hà Nội. Đứng đầu nhóm này là bếp Hiên (Nguyễn Văn Hiên còn gọi là Hai Hiên), cùng với bếp Xuân, bếp Nhiếp, Đặng Đình Nhân (tức đội Nhân), Nguyễn Trí Bình (Tư Bình), Nguyễn Văn Cốc (Dương Bé)... Nhóm có nhiệm vụ nội ứng, đầu độc 2.000 binh lính Pháp thuộc hai trung đoàn pháo binh và bộ binh Pháp đóng trong thành Hà Nội, rồi bắn pháo hiệu lệnh tiến công cho các cánh quân của nghĩa quân chống Pháp đánh vào thành Hà Nội.

Thực dân Pháp đã tiến hành đàn áp dã man, khủng bố tàn ác. Chúng lùng bắt các nghĩa sĩ giam trong Nhà tù Hỏa Lò, lập ra 9 phiên tòa đại hình để xét sử, 75 người bị kết án, trong số đó có 18 án tử hình, còn lại là án khổ sai và tù đày. Gương hy sinh của các đồng chí: Nguyễn Trí Bình, Đặng Đình Nhân, Nguyễn Văn Cốc, Nguyễn Văn Hiên, Nguyễn Đắc A, Đỗ Văn Đàm… trở thành những tượng đài về tinh thần ái quốc, ý chí kiên cường đấu tranh bảo vệ tổ quốc, niềm tự hào dân tộc.

Toàn cảnh lễ kỷ niệm 110 năm sự kiện "Hà thành đầu độc"

Hơn một thế kỷ đã trôi qua, tinh thần quả cảm, khí phách của các nghĩa sĩ tham gia sự kiện Hà Thành đầu độc năm xưa vẫn vang vọng, ngời sáng trong lịch sử dân tộc. Cuộc binh biến Hà Thành tuy không thành công nhưng đã gây chấn động hệ thống cai trị của chính quyền thực dân ở Đông Dương. Trong bức thư ngày 28/6/1908, Toàn quyền Đông Dương gửi cho Bộ Thuộc địa Pháp ghi rõ sự kiện ngày 27/6 đã làm cho nhiều người Pháp hoảng sợ. Họ tụ tập trước Phủ Thống sứ Bắc Kỳ để biểu tình yêu cầu nhà cầm quyền có biện pháp cứng rắn để đối phó tình thế…

Có mặt tại Lễ kỷ niệm, Trưởng Ban liên lạc các chiến sĩ bị địch bắt tù đày tại Nhà tù Hỏa Lò Nguyễn Tiến Hà đã ôn lại những ngày tháng đấu tranh kiên cường của các chiến sĩ khi xưa, trong “địa ngục trần gian” Nhà tù Hỏa Lò. Các chiến sĩ đã biến nhà tù thành trường học yêu nước và cách mạng, kiên quyết đấu tranh giành độc lập, tự do cho đất nước, cho dân tộc.

Lễ kỷ niệm cũng nhằm nêu cao tấm gương hi sinh vì nước của các nghĩa sĩ; góp phần giáo dục tinh thần ái quốc, ý chí kiên cường đấu tranh bảo vệ Tổ quốc, niềm tự hào dân tộc cho thế hệ mai sau; đồng thời góp phần bồi đắp hơn nữa niềm tin, lòng tự hào dân tộc, trách nhiệm của mỗi người dân Việt Nam, đặc biệt là trách nhiệm thế hệ trẻ trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một lòng đi theo con đường mà Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chọn.