Nhu cầu bức thiết phải đầu tư

Theo thống kê của Bộ Công Thương và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tỷ lệ thực hiện phát triển hệ thống LÐTT theo Quy hoạch điện VI chỉ đạt gần 60%. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu vốn đầu tư và vướng mắc trong khâu giải phóng mặt bằng đã dẫn đến tình trạng lưới không theo kịp nguồn điện khiến hệ thống LÐTT hiện nay luôn trong tình trạng quá tải, nhất là hệ thống truyền tải điện Bắc - Nam, dẫn đến tăng tổn thất điện năng và tiềm ẩn nguy cơ trên hệ thống lưới điện.

Trong giai đoạn 2013-2015, sẽ có hàng loạt nhà máy điện tiến hành hòa vào lưới điện quốc gia như Nhiệt điện Vũng Áng 1, Nhiệt điện Mạo Khê, Nghi Sơn… nên LÐTT phải tiếp tục vận hành trong tình trạng quá tải. Tình hình phụ tải tại TP Hà Nội và TP Hồ Chí Minh được dự báo sẽ tăng đột biến, có khả năng thiếu điện do quá tải các hệ thống LÐTT. Theo khảo sát của EVN, trong những năm gần đây, tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh chưa có trạm biến áp (TBA) 220kV mới nào được đưa vào vận hành mà chủ yếu là nâng công suất các trạm hiện có.

Các dự án về lưới điện truyền tải luôn gặp khó khăn về vốn và mặt bằng

Theo Quy hoạch điện VII, phải đầu tư phát triển LÐTT đạt tiêu chuẩn N-1 cho các thiết bị chính (có dự phòng). Phát triển LÐTT phù hợp tiêu chuẩn kỹ thuật các nước trong khu vực. Chỉ tính riêng giai đoạn 2011-2015, tổng công suất các TBA 220/500kV phải đạt gần 53 nghìn MVA; tổng chiều dài đường dây 220/500kV phải đạt gần 14.500km. Tổng Công ty Truyền tải điện Quốc gia (NPT) cho biết, dự kiến, nhu cầu vốn đầu tư LÐTT cần thu xếp trong năm 2012 là 13.985 tỉ đồng, tăng hơn 30% so năm 2011, trong khi đó tình hình tài chính của NPT cũng như EVN chưa được cải thiện, việc huy động vốn đầu tư để đáp ứng nhu cầu sẽ tiếp tục là khó khăn đối với NPT. Dự kiến, sản lượng điện truyền tải năm 2013 lên tới hơn 100 tỉ kWh, đến năm 2015 sẽ đạt 160-180 tỉ kWh (gấp 2 lần năm 2010). Với mục tiêu LÐTT phải đi trước một bước, năm 2012 cần hoàn thành và đưa vào vận hành khoảng 40 công trình LÐTT từ 110 đến 500kV.

Nan giải vốn và mặt bằng

Một trong những khó khăn lớn nhất của phát triển LÐTT vẫn là nguồn vốn. Theo Quy hoạch điện VII, mỗi năm trung bình cần khoảng 5 tỉ USD đầu tư nguồn và lưới điện, trong đó riêng nhu cầu vốn phát triển LÐTT giai đoạn 2011-2020 là hơn 210 nghìn tỉ đồng, chiếm 33,4% tổng vốn đầu tư phát triển điện lực; giai đoạn 2021-2030 là 494 nghìn tỉ đồng, chiếm 34,5%.

Chỉ tính riêng giai đoạn 2011-2015, NPT phải hoàn thành khoảng 121 dự án điện 220kV và 500kV, với tổng vốn đầu tư hơn 116 nghìn tỉ đồng. Trong đó, đầu tư thuần là 84,6 nghìn tỉ đồng, trả nợ gốc và lãi vay là 31,4 nghìn tỉ đồng. Trong bối cảnh kinh tế khó khăn, phải cắt giảm đầu tư công hiện nay, việc bảo đảm đủ nguồn vốn đầu tư phát triển lưới điện là hết sức khó khăn. Ðịnh mức chi phí khâu truyền tải hiện nay là 77,51 đồng/kWh là quá thấp, chỉ chiếm khoảng 6% giá bán điện bình quân toàn EVN, làm ảnh hưởng các chi phí hoạt động, tích lũy đầu tư nâng cấp hệ thống truyền tải điện. Điều đó đã ảnh hưởng trực tiếp đến NPT như không đạt đủ tỷ lệ vốn đối ứng 15% cho đầu tư, nguồn thu từ khấu hao không bảo đảm trả nợ gốc và lãi vay đến hạn. Bên cạnh đó, việc thu xếp các nguồn vay mới từ các tổ chức tài chính trong nước không đạt kế hoạch, do lãi suất vay luôn theo chiều hướng tăng cao, các ngân hàng bị hạn chế tín dụng, điều kiện cho vay với NPT vượt quá giới hạn cho phép…

Khó khăn nguồn vốn đầu tư ảnh hưởng trực tiếp đến các dự án xây dựng nhà máy điện, nhiều dự án đã có hợp đồng vay nhưng bị dừng giải ngân, thiếu vốn tự có để thực hiện giải ngân cho công tác đền bù, các dự án chống quá tải điện. Một số dự án cấp bách đã khởi công nhưng chưa thu xếp đủ nguồn vốn phát triển lưới điện đồng bộ với các dự án Nhiệt điện Vũng Áng 1, Mạo Khê; Thủy điện Huội Quảng, Bản Chát...

Ngoài nguồn vốn, vấn đề nan giải đối với LĐTT là giải phóng mặt bằng (GPMB) tại các dự án nâng cấp đường dây truyền tải điện, các sân phơi điện, trạm biến áp lớn… làm chậm tiến độ nhiều công trình, phát sinh các chi phí đầu tư không thể lường trước. Ðiển hình là Dự án đường dây 500kV Sơn La - Hiệp Hòa - Quảng Ninh, đường dây 220kV Đắk Nông - Phước Long - Bình Long… ảnh hưởng đến việc giải tỏa nguồn điện, khiến công suất của các nhà máy thủy điện không thể đạt mức cực đại. Chậm giải phóng mặt bằng có nhiều nguyên nhân, trong đó cá biệt nhiều địa phương thiếu tích cực khi phụ trách mặt bằng dự án LÐTT quốc gia, dẫn đến đền bù cho nhân dân gặp nhiều khó khăn, chậm tiến độ dự án.

Những thành tích đáng ghi nhận

Năm 2012 là “Năm truyền tải điện” đã tạo thuận lợi cho ngành điện lực tập trung phát triển LĐTT. Với sự hỗ trợ của Bộ Công Thương, các bộ, ngành, địa phương đã xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù giúp NPT đẩy mạnh đầu tư, xây dựng các dự án truyền tải đúng tiến độ.

Với sự nỗ lực toàn diện, sản lượng điện truyền tải 2012 ước đạt 103,58 tỉ kWh, bằng 101,7% kế hoạch. Tỷ lệ điện dùng cho truyền tải trên hệ thống lưới điện 220-500kV là 2,33%, thấp hơn kế hoạch giao 0,17%; Tình hình tài chính, huy động vốn được cải thiện đáng kể, tạo điều kiện cho đầu tư các dự án lưới điện trọng điểm. NPT đã thực hiện nhiều giải pháp hiệu quả trong công tác đầu tư xây dựng, 30/35 công trình lưới truyền tải điện trọng điểm được đưa vào vận hành kịp thời. Khởi công 30/35 dự án, song song với đẩy mạnh chống quá tải lưới điện, tạo điều kiện vận hành an toàn hệ thống lưới điện truyền tải.

Nhiều công trình quan trọng đưa vào vận hành đã giải quyết tình trạng quá tải lưới điện tại các khu vực. Các công trình trọng điểm cấp điện cho miền Nam sau năm 2013 cơ bản đảm bảo về tiến độ như đường dây 220kV Đắk Nông - Phước Long - Bình Long, Dự án đường dây 500kV Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông đã thi công cơ bản đạt 80% khối lượng…

Năm 2013, NPT đặt mục tiêu đảm bảo sản lượng điện truyền tải đạt 113 - 114,5 tỉ kWh, sửa chữa lớn khoảng 300-330 tỉ đồng. Trong đó, chỉ tiêu tổn thất điện năng trên lưới điện truyền tải phấn đấu đạt mức 2,3%, khống chế tốt và giảm thiểu các sự cố đường dây và TBA.

Thành Công