Vấn nạn ăn cắp điện với mức độ ngày càng liều lĩnh, khó phát hiện và gia tăng rất nhanh trong những năm qua, đã đến lúc cần có biện pháp xử lý lập lại trật tự để đảm bảo an ninh năng lượng cho quốc gia.

Báo động từ các thành phố lớn

Chỉ trong 8 tháng đầu năm 2013 Tổng Công ty Điện lực TP HCM đã phát hiện gần 700 vụ ăn cắp điện, truy thu hơn 13,5 tỷ đồng. Tuy nhiên con số ăn cắp điện thực tế cao hơn 10 lần con số bị phát hiện với thủ đoạn ngày càng tinh vi.             

Một vụ nắn công tơ điện mới được phát hiện tại TP HCM                   

Hình thức ăn vi phạm chiếm tỉ trọng cao nhất tại TP HCM là lấy cắp điện trước hệ thống đo đếm (chiếm hơn 37%). Tiếp theo đó là tác động trực tiếp vào hệ thống đo đếm bằng cách khoan lỗ điện kế, phá hoặc làm giả chì niêm phong, cô lập tín hiệu đo đếm chiếm gần 30%.

Trong gần 700 trường hợp ăn cắp điện bị cơ quan chức năng phát hiện có tới hơn 2/3 trường hợp ăn cắp điện trên 3000kWh, lượng ăn cắp đủ điều kiện chuyển cho cơ quan tố tụng hình sự xử lý. Tuy nhiên, trên thực tế vẫn chưa có trường hợp nào bị xử lý hình sự vì một số bất cập do thủ tục xử phạt hành chính và việc giám định chưa đủ sức răn đe.

Trên địa bàn Đà Nẵng số vụ vi phạm sử dụng điện còn đáng báo động hơn nữa. Tính đến cuối tháng 9/2013, đã kiểm tra, lập biên bản 55 vụ vi phạm sử dụng điện. Trong số này có 48 vụ trộm điện cho mục đích sinh hoạt, còn lại là sử dụng kinh doanh và các mục đích khác. Số vụ vi phạm gia tăng đột biến bằng tổng số vụ vi phạm của cả năm 2012. Nghiêm trọng hơn là sản lượng và tiền bồi thường đã tăng gấp đôi. Điện lực Đà Nẵng đang đau đầu vì hành vi của “điện tặc” ngày càng tinh vi, phức tạp, khó phát hiện.

Ăn cắp điện ngày càng tinh vi

Hiện nay ngành điện đang phải đối mặt với lượng thất thoát điện năng lớn, có thể lên đến hàng trăm triệu kWh điện mỗi năm. Nhưng để giám sát, phát hiện và xử lý các hành vi trộm điện vẫn còn là một bài toán rất khó khăn với cơ quan chuyên môn. Thách thức đầu tiên đó là lợi dụng vị trí lắp đặt công tơ trong nhà, một số hộ có hành vi mổ cáp nguồn, đấu trực tiếp trước công tơ và chôn âm tường. Chính vì vậy, quan sát bằng mắt thường gần như không bao giờ phát hiện được.

Kiểm tra viên ngành điện không thể phát hiện hết được những vụ trộm cắp điện ngày càng tinh vi

Nhiều chuyên gia trong ngành điện đã nhìn nhận rằng hình thức trộm cắp điện ngày càng đa dạng, tinh vi nên rất khó phát hiện. Phổ biến nhất vẫn là những chiêu câu móc phía trước công tơ, thay đổi sơ đồ đấu dây lấy nguội ngoài và dùng nam châm.

Hình thức mổ cáp chôn âm tường điển hình nhất là vụ việc được phát hiện vào ngày 20/8 vừa qua khi ngành Điện bắt quả tang hộ bà Lê Thị Tươi (tổ 12B Lộc Phước, P. Thọ Quang, Q. Sơn Trà) đã “phẫu thuật” đường dây phía trước đồng hồ đo điện để phục vụ kinh doanh và dùng chùa trong một thời gian dài với tổng lượng điện 25.412 kWh. Ngoài số tiền bồi thường hơn 109 triệu đồng, vụ vi phạm nghiêm trọng này bị lập hồ sơ chuyển cho cơ quan CA xử lý.

Một hình thức đơn giản nhưng cơ động khiến cơ quan chuyên môn rất khó bắt quả tang là sử dụng nam châm. “Điện tặc” dùng nam châm có sức hút lớn khiến kim đồng hồ đo điện đứng “im re” trong khi các vật dụng trong nhà chạy hết công suất.

Trong số các chiêu trộm điện thì thủ thuật tự ý đảo sơ đồ đấu dây vào công tơ kết hợp nguội ngoài là phức tạp và đòi hỏi chủ nhân phải có hiểu biết về điện. Chiêu trộm điện này yêu cầu phải có sự hiểu biết rất rõ về cấu tạo và hoạt động của công tơ, nhất là công tơ điện tử. Khi áp dụng có thể qua mặt cơ quan chức năng trong một thời gian dài, lấy cắp điện đều đặn mà chẳng ai hay.

Động cơ của các vụ trộm cắp điện đã xử lý chỉ một số ít bắt nguồn từ sự thiếu hiểu biết, tìm cách xài chùa để giảm tiền điện nhưng phần lớn là loại chủ động, cố tình vi phạm pháp luật.

Cần nghiêm trị ăn cắp điện

Từ trước đến nay ăn cắp điện chưa được coi là tội phạm, với mức độ cực kỳ nguy hại, rất hiếm vụ ăn cắp điện được đưa ra xử lý hình sự, phạt tù giam. Bên cạnh đó, để xử lý một vụ ăn cắp điện phải phối hợp liên ngành như ngành điện lực, công an, ngành công thương… nên trên thực tế đã xảy ra một số vấn đề nan giải.

Kiểm tra chất lượng công tơ điện, một trong những biện pháp thụ động xử lý ăn cắp điện

Đầu tiên là việc tiếp cận để kiểm tra của lực lượng kiểm tra viên đối với khách hàng có dấu hiệu vi phạm rất khó khăn, vì hầu hết hệ thống đo đếm đặt trong phạm vi quản lý của khách hàng. Các đối tượng đã chủ động cố tình trộm điện luôn luôn chuẩn bị mọi tình huống để có thể phi tang chứng cứ mỗi khi có đoàn kiểm tra. Chưa dừng lại ở đây, nhiều “điện tặc” khi bị "bắt tận tay, day tận trán" đã giở chiêu cù nhầy để chạy làng.

Một kiểm tra viên ngành Điện cho biết, trong một số trường hợp, đối tượng vi phạm khi bị bắt quả tang đã cố tình kích động, lôi kéo đám đông gây áp lực nhằm phi tang bằng chứng. Thậm chí đã có những lúc lực lượng kiểm tra bị mạt sát, hành hung, cố tình không hợp tác.

Một khó khăn khác đối với ngành Điện trong công tác xử lý các vụ trộm điện chính là vấn đề định lượng để quyết định khung hành chính hay hình sự. Với các trường hợp thuộc thẩm quyền xử lý hành chính, Thanh tra Sở Công thương sẽ đưa ra Quyết định xử phạt. Nhưng với các trường hợp trộm cắp điện số lượng lớn (từ 3.000 kWh trở lên), vượt quá khung xử phạt theo Nghị định 68/2010/NĐ - CP thì được chuyển cho cơ quan công an xem xét xử lý hình sự. Tuy nhiên, theo cơ quan điều tra cho biết, khó nhất là nằm ở cách xác định giá trị tài sản bị thiệt hại thực tế. Nếu không có những con số, những chứng cứ cụ thể sẽ rất khó kết tội.

Chính vì “điện tặc” có đủ mánh lới để qua mặt cơ quan chức năng, số vụ vi phạm được phát hiện là nhỏ so với thực tế nên việc giảm thiểu hao hụt điện năng vẫn là một bài toán khó.

Tùng Dương