Làng Vũ Đại (Hà Nam) có nghề làm cá kho niêu đất ngon nổi tiếng. Những ngày này, do nhu cầu dịp Tết tăng cao, khắp làng nổi lửa kho cá để phục vụ khách hàng.
Để có được một niêu cá thơm ngon nức tiếng với giá có khi lên tới cả triệu đồng một niêu, gia đình bà Nguyễn Thị Thìn (làng Đại Hoàng, xã Hòa Hậu, Lý Nhân, Hà Nam) phải trải qua một quá trình chế biến hết sức công phu và cầu kì.
Thương hiệu cá kho niêu đất làng Vũ Đại đã nổi tiếng từ rất lâu. Mọi công đoạn từ khâu chọn cá tới chế biến để cá có vị ngon không nơi nào có được.
Cá để kho cũng phải được chọn lựa cẩn thận. Đó là những con trắm đen có thân thon dài, bụng bé, trọng lượng từ 3 - 5 kg, thời gian nuôi ăn ốc từ 3 năm trở lên. Cá trắm sau khi làm sạch, bỏ đầu và đuôi, chỉ lấy khúc giữa, cắt thành từng khúc vừa ăn.
Niêu đất sau khi luộc sạch được lót một lớp riềng nát ở bên dưới để cá không bị cháy, rồi đến sườn lợn và cá.
Gia vị để kho cá là những thứ truyền thống, gồm: gừng, riềng, ớt, hành củ, chanh, mắm, đường muối...
Trên cùng lại là một lớp riềng, gừng, hành khô. Sau đó, nồi cá được cho thêm mắm muối, gia vị, thêm nước dừa và chút thịt mỡ để có món cá kho béo ngậy. Đặc biệt, kho cá phải có nước chua, thường là nước chanh cho thơm.
Nước cho thêm vào niêu cá phải là nước đã đun sôi, tránh dùng nước lạnh để món cá không bị tanh.
Để kho cá, niêu đất phải được tôi bằng nước khoảng 4 tiếng để niêu không bị vỡ trong suốt quá trình kho gần 20 tiếng, cũng để cho gia vị ngấm vào cá mà không ngấm vào niêu.
Khi nước trong nồi cá sôi, nước cốt chanh được đổ lên trên cùng rồi đậy nắp, kho tiếp.
Từ 20 tháng Chạp, các gia đình bước vào vụ kho cá cho dịp Tết.
Trong suốt gần 20 tiếng đồng hồ kho cá, các nhân công luôn phải túc trực canh củi lửa, châm thêm nước sôi kịp thời để tránh bị thiếu hoặc thừa nhiệt.
Một niêu cá kho làng Vũ Đại có giá dao động từ 500 nghìn đến 1 triệu đồng, tùy thuộc vào cân nặng của cá trắm đen. Cá kho làng Vũ Đại lâu nay là món ăn nổi tiếng được nhiều người yêu thích, làm phong phú thêm bữa ăn ngày Tết của các thực khách xa gần với hương vị đặc trưng riêng mà không nơi nào có được.