Thuế carbon ở các nước thứ ba đủ điều kiện được công nhận theo EU CBAM nếu chúng được tính rõ ràng trên lượng khí thải (ký hiệu bằng $ trên tCO₂e) liên quan đến việc sản xuất hàng hóa được điều chỉnh, ở thượng nguồn hoặc tại nguồn điểm. Đối với thuế carbon tại nguồn điểm có thể được áp dụng trực tiếp, bắt đầu bằng việc tính toán và lập hồ sơ về chi phí carbon ở cấp độ cài đặt. Đối với thuế thượng nguồn, chi phí carbon chuyển từ nhà phân phối nhiên liệu đến cơ sở cài đặt sẽ cần phải được trình bày trong hóa đơn tương ứng theo phương thức thanh toán thực tế. Hiện có khả năng, xuất khẩu có thể được miễn thuế carbon trong nước hoặc được chi trả đầy đủ theo các chương trình đền bù sau, do đó khoản thanh toán thực tế theo thuế carbon trong nước bằng 0. Trong trường hợp này, người khai báo không thể nộp đơn xin công nhận giá carbon của nước thứ ba.

Ảnh minh họa

Định nghĩa thuế carbon

Trên thực tế, ranh giới giữa thuế carbon và thuế nhiên liệu rất mờ nhạt. Độc lập với cách tiếp cận đã chọn, các cơ quan có thẩm quyền của EU cần đưa ra định nghĩa rõ ràng về những gì sẽ được chấp nhận theo Điều 9. Hai tiêu chí về giá carbon đủ điều kiện có thể được rút ra từ Điều 3 (29) của EU CBAM: (1) Cần phải được áp dụng bằng một kế hoạch giảm phát thải rõ ràng, tức là quy định của nó phải nêu rõ mục tiêu giảm phát thải, và (2) Cần phải tính phí rõ ràng cho lượng phát thải khí nhà kính GHG liên quan.

Thuế carbon của Mexico là một trường hợp điển hình: Đó là thuế nhiên liệu có thuế suất cố định đối với các loại nhiên liệu hóa thạch khác nhau. Thuế suất dựa trên hàm lượng carbon của nhiên liệu được bao phủ cao hơn hàm lượng carbon của khí tự nhiên. Theo nghĩa này, khí đốt tự nhiên đóng vai trò là chuẩn mực cho thuế carbon. Do đó, thuế này về mặt tinh thần là một kế hoạch giảm phát thải, với mục tiêu rõ ràng là tạo ra sự chuyển đổi nhiên liệu từ nhiên liệu hóa thạch phát thải nhiều sang khí đốt tự nhiên. Tuy nhiên, thuế suất được tính theo mức cố định trên mỗi lít/gallon nhiên liệu. và không trực tiếp trên tCO₂e: Không có mối liên hệ trực tiếp mà chỉ có mối liên hệ gián tiếp với lượng phát thải gắn liền và hông rõ liệu mối liên hệ gián tiếp với phát thải có đủ để đáp ứng tiêu chí thứ hai hay không.

Để đảm bảo khả năng tương thích với Tổ chức thương mại thế giới (WTO) của EU CBAM, EU cần áp dụng các tiêu chí rõ ràng và thống nhất về tính đủ điều kiện là thuế carbon. Do vậy, không thể có sự tự do tùy ý hoặc ưu đãi chính trị đối với các đối tác thương mại vì điều này sẽ làm suy yếu việc áp dụng EU CBAM không phân biệt đối xử như một biện pháp thương mại cho các mục tiêu môi trường. Dù EU chọn tiêu chí đủ điều kiện nào thì vẫn có rủi ro không thể tránh khỏi là các nước thứ ba có thể điều chỉnh thiết kế của thuế nhiên liệu hiện tại để được công nhận là “thuế carbon” theo EU CBAM.

Giảm giá và các hình thức đền bù gián tiếp

Đối với thuế carbon, các cơ quan có thẩm quyền của EU cần xác định cẩn thận những khoản giảm giá và hình thức đền bù khác sẽ được xem xét để tính toán giá carbon được thanh toán hiệu quả ở một quốc gia thứ ba, độc lập với phương pháp đã chọn. Đặc biệt, các cơ quan chức năng sẽ cần xác định xem điều gì đủ điều kiện để được coi là khoản đền bù EU CBAM sau hoặc gián tiếp. Điều sẽ rất khó khăn để xác định chúng và phân biệt các khoản trợ cấp khác, không liên quan trực tiếp đến EU CBAM. Nếu khoản đền bù gắn liền với các khoản thanh toán được thực hiện theo EU CBAM, điều này sẽ làm suy yếu động lực cắt giảm lượng khí thải đối với các sản phẩm EU CBAM. Việc liên kết khoản đền bù với các khoản thanh toán EU CBAM như vậy có nhiều khả năng xảy ra dưới hình thức thuế carbon hơn là ETS vì hiểu biết tương đối rõ ràng hơn về chi phí carbon rõ ràng của việc cài đặt sản xuất. Mặt khác, nếu khoản đền bù độc lập với khoản thanh toán EU CBAM thì khoản đền bù gián tiếp này có thể khiến các công ty EU gặp bất lợi song tác động định hướng của giá carbon sẽ vẫn còn nguyên và sẽ không có vấn đề gì trước mắt cần phải được giải quyết.

Theo cách tiếp cận giá trung bình, các cơ quan có thẩm quyền của EU cũng cần xác định mức giảm giá mà theo đó mức giá trung bình được công nhận sẽ giảm. Tuy nhiên, các nước thứ ba chỉ có thể xác định khoản giảm giá sau đó, tức là sau khi báo cáo hoặc nộp tờ khai EU CBAM. Theo phương pháp thanh toán thực tế, người khai báo và nhà sản xuất sẽ phải chịu trách nhiệm báo cáo mọi khoản giảm giá sau đó có liên quan. Trường hợp nếu không phụ thuộc vào cách tiếp cận này, mọi khoản giảm giá sau đó sẽ yêu cầu mua thêm chứng chỉ EU CBAM.

Thị trường lớn "đánh" thuế carbon và “ứng xử” cho doanh nghiệp Việt

Kỳ I: Sự hình thành EU CBAM

Kỳ II: Tại sao CBAM lại quan trọng và ai chịu trách nhiệm?

Kỳ III: EU CBAM và bài toán loại bỏ carbon trong chuỗi cung ứng

Kỳ VII: Xác định chi phí carbon cho sản phẩm như thế nào?

Kỳ VIII: Quy trình công nhận và cân nhắc đối với các công cụ định giá carbon