Trong điều chỉnh tổng thể Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô sau 10 năm triển khai thực hiện quy hoạch lần này, nhiều vấn đề tồn tại ở giai đoạn phát triển trong thời gian qua sẽ được xem xét giải quyết, trong đó có việc kiểm soát và phân bổ dân số.

Quy mô dân số Hà Nội hiện đã đã vượt dự báo của quy hoạch với trên 8 triệu người

Khu vực nội đô lịch sử, thành phố tiếp tục kiên định với chủ trương là giảm dân số, không tăng thêm dân số khu vực nội đô mở rộng, bổ sung dân số cho khu vực Bắc sông Hồng và phía Đông Vành đai 4. Tuy nhiên, số liệu tại Niên giám thống kê TP Hà Nội năm 2020 lại cho thấy quy mô dân số toàn thành phố đã vượt dự báo của quy hoạch, hiện trạng đạt 8,2465 triệu người (trong đó dân số khu vực thành thị khoảng 4,0625 triệu người, dân số khu vực nông thôn khoảng 4,184 triệu người).

Định hướng theo Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1259/QĐ-TTg ngày 26/7/2011 (QHC1259), mật độ dân cư được khống chế đến năm 2030 trong khu vực nội đô lịch sử là cao nhất (khoảng 20.000-25.000 người/km2) và thấp dần về phía khu vực xa trung tâm. Mật độ dân số toàn TP ước tính đến năm 2020 là 2.188 người/km2, trong đó tại khu vực trung tâm 5.012 người/km2. Hà Nội định hướng bổ sung thêm dân số cho các khu vực phát triển mới.

Tuy nhiên, qua gần 10 năm cụ thể hóa QHC1259, theo đánh giá của Chương trình phát triển đô thị toàn TP Hà Nội, từ kết quả Tổng điều tra dân số nhà ở năm 2019 và Niên giám thống kê TP năm 2020, mật độ dân số đã phát triển cao hơn dự báo của QHC1259. Dân số đô thị tại 12 quận của Hà Nội đã tăng 19,43%. Mật độ dân số trung bình tại các quận là 10.8330 người/km2. Mật độ dân số phát triển tại khu vực trung tâm đã đạt 9.570 người/km2, vượt gần gấp đôi so với dự báo.

Đặc biệt, dân số thuộc khu vực nội đô lịch sử duy trì mật độ cao và đã vượt quá quy định. Dự kiến dân số khu vực này đến năm 2030 phải giảm còn 0,8 triệu người nhưng đến nay quy mô dân số đã vượt ngưỡng 1,2 triệu người.

Điều này tiếp tục lặp lại ở tại một số quận thuộc khu vực nội đô mở rộng (Cầu Giấy, Thanh Xuân, Hoàng Mai). Chỉ có một số quận thành lập sau khi sáp nhập tỉnh Hà Tây (Hà Đông, Bắc Từ Liêm, Nam Từ Liêm) là còn có điều kiện về quỹ đất để phát triển đô thị, phát triển dân số và đảm bảo được các chỉ tiêu sử dụng đất theo quy hoạch.

Theo Viện trưởng Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội Lưu Quang Huy, việc đánh giá, rà soát việc phân bố dân cư gữa các khu vực theo QHC1259 hiện nay chưa hợp lý. Ở các khu vực đô thị cũ, việc kiểm soát gia tăng dân số chưa đạt mục tiêu theo quy hoạch.

"Trong khi đó, dân số chưa phân bố cho khu vực ngoài đê sông Hồng, đồng thời tại một số khu vực mới (phía Bắc sông Hồng, phía Đông vành đai 4…), quy mô dân số chưa tương xứng với khả năng sử dụng đất đai, dẫn đến chưa khai thác được hết tiềm năng quỹ đất, gây lãng phí nguồn lực đất đai và chưa tạo được tiền đề thúc đẩy việc hút dân ra khỏi nội đô", ông Lưu Quang Huy cho biết.

Cũng theo ông Huy, nhiệm vụ điều chỉnh quy hoạch lần này sẽ đưa ra hai nguyên tắc phân bổ dân số. Thứ nhất, giữ nguyên dân số tại các đô thị vệ tinh, đô thị sinh thái theo định hướng QHC1259; thứ hai, rà soát, phân bổ lại dân số khu vực trung tâm để đạt mức từ 10.000-12.000 người/km2, theo quy định của Nghị quyết 1210/2016/UBTVQH13 của Ủy ban thường vụ Quốc hội về phân loại đô thị.

Trong đó, khu vực nội đô lịch sử vẫn kiên định chủ trương giảm dân số xuống 0,8 triệu người. Khu vực nội đô mở rộng cần hạn chế tăng dân số. Các khu vực phát triển mới gồm phía Bắc sông Hồng (chuỗi đô thị phía Bắc sông Hồng); phía Đông vành đai 4 (chuỗi đô thị phía Đông vành đai 4) cơ bản thuận lợi cho phát triển đô thị cần bổ sung thêm dân số để góp phần điều tiết dân số cho khu vực nội đô và sử dụng đất hiệu quả. Theo định hướng sẽ bổ sung cho khu vực phía Bắc sông Hồng thêm khoảng 1,2-1,5 triệu dân.

Phân bố dân cư đến năm 2030 theo QHC1259 gồm: Dân số khu vực trung tâm khoảng 4,6 triệu người; Các đô thị vệ tinh khoảng 1,3 -1,4 triệu người; Khu vực hành lang xanh (nông thôn) khoảng 2,9 triệu người. Khu vực phía Bắc sông Hồng, phía Đông vành đai 4, quy mô dân số được phân bổ lần lượt là 1,97 và 1,7 triệu người, mật độ là 7.109 người/km2 và 7.750 người/km2. Đô thị sinh thái, thị trấn huyện lỵ khoảng 0,2-0,3 triệu người;